تبیان، دستیار زندگی

هزار و اندی سال از عمر شعر ایرانی گذشته است و امروز هنوز قلم‏ها از مجرای شعر و ادبیات، در خدمت به تصویر کشیدن انسانیت‏اند؛ چنان‏که در پیروزی انقلاب و در دوره جنگ تحمیلی و در عرصه مبارزه با بیدادگران، همواره خوش درخشیده است.

امروز روزبزرگداشت ازتمام ذهن‏ها و اندیشه‏هایی است که درخدمت آرمان‏های بزرگ‏بشری می‏باشد.

ایران، سرزمین گنجینه‏های ارزشمندی از اندیشه‏های روشن رحمانی است و چه بسیار کیمیاگرانی که از روزگاران دور، کلمات را صیقل داده‏اند و با جان خویش، مرزهای تاریخ و حماسه و ادب را درنوردیده‏اند و تا امروز زنده و ماندگار پیش تاخته‏اند. کیمیاگرانی که از کیمیای کلمه، قلمرو انسانیت را سرشار از روح بلند انسانی کرده‏اند. کیمیاگرانی که از عرق‏ریزان روح خویش، پندارهای نیک بشری را نسل به نسل ارمغان فرهنگ امروز نموده‏اند. امروز، روز گشودن گنجینه‏های شعر و ادب پارسی است.

ادبیات، میراث گران‏بهایی است که از دوردست روزگاران تاریخ، دست به دست و سینه به سینه به امروزیان رسیده است. میراثی گران‏بها که ره‏آورد ذوق و قریحه مردان و زنان سخت‏کوش است. شعر و ادب، فریادِ رسای حنجره‏هایی است که زمانی در عرصه مبارزه و عشق، ره‏پوی جاده‏ای پر فراز و نشیب زندگی بوده، و گاه به شکل پیام‏آور اخلاق و تربیتِ نفس ظهور نموده است. ادبیات، نقطه عطف حرکت‏های آرمانی است. ادبیات، آهنگ رسیدن تا قله‏های رفیع سعادت است. روز شعر و ادب، مبارک‏باد.

نقش والای شعر و ادب در ترویج فرهنگ و دین و اخلاق، انکارناپذیر است. ادبیات، همواره به عنوان زبان روح و آینه عاطفه و عشق، در گونه‏های فراوانِ تأثیرگذارترین ابزار انتقال و القای سنت‏ها و مفاهیم بلند بشری نقش‏آفرینی نموده است.
ضرب‏المثل‏های به جا مانده از نسل‏های کهن، حکایت، ترانه‏ها، مثل‏ها و...، همه و همه رنگی از زندگی و آداب و رسوم و اندیشه‏های اقوام مختلف ایرانی است که نسل به نسل به امروز رسیده است.
جایگاه ادبیات به عنوان کلید رسیدن به مدینه فاضله انسانی و منشأ انقلاب‏های درونی قابل انکار نیست؛ هم‏چنان‏که در حوزه‏های دین، عرفان، اخلاق، اسطوره و فرهنگ نیز، مرتبه شعر و ادب، مرتبه‏ای بس والا و بلند است.

شعر در ایران سابقه‏ای بس طولانی دارد و گاثاها (سرودها)، یکی از قدیم‏ترین اشعار به جا مانده قسمتی از کتاب اوستا می‏باشد که به احتمال قوی بوسیله خود زرتشت سروده شده است.
کتاب مقدس زرتشتیان که به زبان اوستایی و تألیف آن را به زرتشت، پیامبر ایرانی نسبت می‏دهند، شامل دو هزار بیت بوده که از کهن‏ترین نسخه‏های ادب ایران زمین است.

از قرن سوم هجری، زبان دری در مشرق ایران به عنوان زبان رسمی و ادبی مورد توجه و استعمال قرار گرفت. رفته رفته با نفوذ سیاسی اعراب، کاربرد کلمات و اصطلاحات دینی، سیاسی و علمی در زبان دری معمول گشت و این از لحاظ روانی و فصاحت اهمیت دارد. از قرن چهارم به بعد، در عراق، آذربایجان و فارس نیز زبان دری راه یافت و در نتیجه، لغات و اصطلاحات و حتی برخی قواعد زبان عربی در زبان فارسی نفوذ کرد.

پس از سقوط حکومت ساسانی و نفوذ اعراب در ایران، زبان پهلوی جای خود را به لهجه‏های محلی، از جمله زبان فارسی دری داد. افزون بر این، لهجه‏های دیگری از جمله کردی و طبری را نیز می‏توان برشمرد که هنوز اشعار مکتوبی از این لهجه‏ها در دست است. نفوذ زبان عربی در زبان فارسی روز به روز افزایش یافت و عده‏ای از ایرانیان به تصنیف کتاب و سرودن شعر به زبان عربی پرداختند. اوزان شعر فارسی که گاه از اوزان شعر عربی اقتباس یافته نیز، از شواهد این امرند.

ترقی و رونق ادبیات منظوم و منثور از دوره سامانیان آغاز گشت. در منطقه نفوذ این سلسله، یعنی در خراسان و ماوراءالنهر، شاعران و نویسندگانی می‏زیستند که مورد توجه و احترام پادشاهان سامانی قرار می‏گرفتند و آثار ادبی چندی پدید آوردند. توضیح درباره کتاب‏ها و شرح حال شاعران و نویسندگان این دوره در تذکره‏ها آمده است.
از قرن چهارم تا قرن نهم، شاعران و نویسندگان برجسته‏ای در ایران ظهور کردند که عده‏ای از آن‏ها از مفاخر بزرگ ادبی جهان به شمار می‏روند و گروهی در ایران و میان فارسی‏زبانان شهرت یافتند.