________________
بورس اوراق بهادار
________________
«بورس اوراق بهادار» به معنی یك بازار متشكل و رسمی سرمایه است كه در آن خرید و فروش سهام شركتها یا اوراق قرضه دولتی یا موسسات معتبر خصوصی، تحت ضوابط و قوانین و مقررات خاصی انجام می‌شود. مشخصه مهم بورس اوراق بهادار، حمایت قانون از صاحبان پس‌اندازها و سرمایه‌های راكد و الزامات قانونی برای متقاضیان سرمایه است.
بورس اوراق بهادار كه به عنوان نبض اقتصاد كشور مورد توجه تحلیل‌گران اقتصادی می‌باشد، از سویی مركز جمع‌آوری پس‌اندازها و از سوی دیگر، مرجع رسمی و مطمئنی، است كه دارندگان پس‌اندازهای راكد، می‌توانند محل نسبتاً مناسب و ایمن سرمایه‌گذاری را جستجو كرده و وجوه مازاد خود را برای سرمایه‌گذاری در شركتها به كار انداخته و یا با خرید اوراق‌قرضه دولت‌ها و شركت‌های معتبر، از سود معین و تضمین شده‌ای برخوردار شوند.
بازار اوراق بهادار در واقع مكمل بخش بانكی در تأمین نیازهای مالی بنگاههای خصوصی و دولتی می‌باشد. وجود یك بازار اوراق بهادار كه در چارچوب مكانیزم بازار عمل كند می‌تواند در تخصیص بهینه منابع مالی و كاراتر عمل نماید. شاهد مدعا اینكه كشورهایی كه دارای بازار سرمایه(بورس) تكامل یافته‌تر بوده‌اند، توانسته‌اند رشد اقتصادی زیادتر داشته باشند. سیستم بانكی نیز با استفاده از مكانیزم اوراق بهادار می‌تواند نقدینگی مورد نیاز خود را بدست آورده و تكافوی سرمایه خود را بهبود بخشد.
وظیفه اصلی بورس اوراق بهادار، فراهم‌آوردن بازاری شفاف و منصفانه برای دادوستد اوراق بهادار پذیرفته شده و همچنین سیستمی مناسب برای نظارت بر جریان دادوستد، عملیات بازار و فعالیت اعضای آن است. در این راستا، یک بورس اوراق بهادار به‌طور متعارف، مسؤولیت‌های زیر را بر عهده خواهد داشت:
1- پذیرش یا لغو پذیرش اعضا شامل کارگزاران، معامله‌گران، بازارگردانان و مشاوران و مدیران سرمایه‌گذاری.
2- پذیرش یا لغو پذیرش ابزارهای مالی قابل دادوستد در بورس.
3- فراهم آوردن یک سیستم دادوستد مناسب و کارآمد.
4- فراهم آوردن یک سیستم مناسب و کارآمد برای تسویه و پایاپای دادوستد.
5- فراهم آوردن یک سیستم مناسب برای نظارت بر جریان دادوستد، عملیات بازار و فعالیت اعضا.
6- فراهم آوردن امکانات و تسهیلات لازم برای توزیع و انتشار اطلاعات مربوط به دادوستد و نیز سایر اطلاعات لازم برای تصمیم‌گیری درباره دادوستد اوراق بهادار.
بورس اوراق بهادار به عنوان یک بازار منسجم و سازمان یافته، مهمترین متولی جذب و سامان دادن صحیح منابع مالی سرگردان است و با جمع‌آوری نقدینگی جامعه و فروش سهام شرکت‌ها، ضمن به حرکت در آوردن چرخ‌های اقتصاد جامعه از طریق تأمین سرمایه‌های موردنیاز پروژه‌ها، کاهش دخالت دولت در اقتصاد و نیز افزایش درآمدهای مالیاتی، منافع اقتصادی چشمگیری به ارمغان می‌آورد و در کنار آن، اثرات تورمی ناشی از وجود نقدینگی در جامعه را نیز از بین می‌برد.
از نظر اقتصاد خرد، بورس یک نمونه بسیار نزدیک به بازار رقابت کامل است. کالاها در بورس همگن‌اند و به‌دلیل وجود مقدار زیادی خریدار و فروشنده در آن و همچنین آزادی ورود و خروج نیروها، قیمت‌های تعیین شده بسیار نزدیک به قیمت‌های تعادلی هستند. بورس اوراق بهادار با ایجاد فضای رقابتی به عنوان ابزاری اقتصادی، باعث می‌شود که شرکت‌های سود ده، بتوانند از طریق فروش سهام به تأمین مالی بپردازند و برعکس شرکت‌های زیان‌ده به طور خودکار از گردونه خارج شوند. بدین‌ترتیب با چنین تفکیکی، بازار می‌تواند به تخصیص مطلوب منابع بپردازد.
مزایای بورس اوراق بهادار
الف- مزایای بورس اوراق بهادار از دیدگاه اقتصاد كلان
1- جمع‌آوری سرمایه‌های جزئی و پراكنده و انباشت آن برای تجهیز منابع مالی شركتها.
2- بكارگیری پس‌اندازهای راكد در امر تولید و تأمین مالی دولت و مؤسسات.
3- كنترل حجم پول، نقدینگی و تورم از طریق انشار سهام و اوراق قرضه(مشاركت).
4- بورس به مثابه بازار رقابت كامل(تعداد زیاد خریدار و فروشنده، آزادی ورود و خروج از بازار، شفافیت اطلاعات و تخصیص مطلوب منابع).
5- رشد تولید ناخالص ملی، افزایش اشتغال و كمك به حفظ تعادل اقتصادی كشور.
6- فراهم نمودن توزیع عادلانه ثروت از طریق گسترش مالكیت عمومی و ایجاد احساس مشاركت عمومی.
7- افزایش درجه نقد شوندگی ثروت افراد.
ب- مزایای بورس اوراق بهادار از دیدگاه واحدهای اقتصادی(شركت‌های سرمایه‌پذیر)
1- سهولت در تأمین مالی از طریق انتشار سهام و سایر اوراق بهادار
2- افزایش اعتبار داخلی و خارجی و تأمین مالی با به وثیقه گذاردن سهام شركت در بازارهای مالی داخلی و خارجی
3- تعیین ارزش بازار بر اساس قانون عرضه و تقاضا تا زمانیكه نام شركت در تابلو بورس درج باشد.
4- سهولت در تغییر تركیب سهامداری و انتقال مالكیت
5- بوجود آمدن دیدگاهی مطلوب در سرمایه‌گذاران با كاهش ریسك واحد اقتصادی و امكان تأمین مالی با هزینه كمتر
6- برخورداری از مزایای خاص و اعتباری مانند افزایش سقف تسهیلات بانكی و انتشار اوراق مشاركت
7- انتشار اوراق مشاركت بدون اخذ مجوز از بانك مركزی و فقط با مجوز سازمان اوراق بهادار
8- برخورداری از معافیتهای مالیاتی
9- تبیین چشم‌انداز فعالیت شركت در آینده و ارزیابی عملكرد شركت
10-ارتقای سطح اعتماد عمومی و استفاده از مشاركت عمومی در توسعه شركت
ج- مزایای بورس اوراق بهادار از دیدگاه سرمایه‌گذاران
1- خرید سهام و اوراق بهادار برای كسب بازده مناسب و پوشش درمقابل تورم
2- اطمینان از گزینه سرمایه‌گذاری بدلیل شفافیت اطلاعات
3- قابلیت نقد شوندگی اوراق بهادار و سهولت نقل و انتقال سهام و استفاده از معافیتهای مالیاتی
4- مشاركت در فرآیند تصمیم‌گیری برای اداره شركتها
5- ایجاد یك بازار دائمی و مستمر كه امكان سرمایه‌گذاری بلندمدت و كوتاه‌مدت را فراهم می‌نماید.
6- وجود طیف‌های متنوع از اوراق بهادار از نظر درجه بازدهی و خطر‌پذیری برای سرمایه‌گذار
7- برقراری سیستمها و روشهایی كه از طریق آن، خرید و فروش اوراق بهادار منظم و رسمی گردد.
8- حمایت از سرمایه‌گذاران كوچك و احساس مشاركت در امور تولیدی و تجاری
9- نظارت مضاعف بر فعالیت شركتها درچارچوب استانداردها وآئین‌نامه‌های بازار سرمایه
نخستین بورس اوراق بهادار جهان، در سال 1460 میلادی در کشور بلژیک بوجود آمد. بورس لندن از سال 1801 آغاز به کار نمود که در ابتدای امر اوراق بهادار خارجی و داخلی در آن مورد دادوستد قرار می‌گرفت. بورس نیویورک اواخر قرن نوزدهم تأسیس شد و از نظر حجم معاملات و اهمیت در بازار سرمایه امریکا، در مقام اول قرار گرفت و در حال حاضر نیز بزرگترین بورس اوراق بهادار جهان است.
