مسجد جامع كبیر یزد، یكی از شاهكارهای معماری و تاریخی جهان است و به جرات می‌توان گفت دارای یكی از بلندترین مناره‌های جهان است.
معماری این مسجد بسیار بزرگ به قدری منحصر به فرد و بی‌بدیل است كه هر سال گردشگران بسیار زیادی از نقاط مختلف دنیا به قصد بازدید از شاهكار هنر معماری به این شهر سفر می‌كنند. در بسیاری از كشورها، مسجد جامع یزد به عنوان نمادی از این استان و حتی نمادی از كشور ایران مطرح است و این بنا در شمار نخستین بناهای عظیم و پرقدمت كشور به شمار می‌رود. بنای این مسجد باعظمت قرن‌هاست كه از فراسوی تاریخ تمدن این سرزمین می‌درخشد؛ به نحوی كه در كتب تاریخی یزد آمده است: «مسجد را بر جای آتشگاه ساسانی ساخته‌اند و سنگ بنای آن توسط علاءالدوله گرشاسب نهاده شده است.»
اصیل‌ترین بخش‌های هنر این معماری بی‌نظیر ایرانی در گچكاری، شبستان، صحن، گنبد، كاشیكاری و مناره‌های برافراشته این مسجد جلوه‌گر است.زیباترین بخش این بنا، مجموعه ایوان و گنبدخانه و فضای پیرامون آن است. نمای ایوان بلند با مجموعه‌ای از زیباترین تزئینات كاشی معرق و نقوش اسلیمی و گیاهی همچنین گره چینی، پوشانده شده است.
این تزئینات با آجرهای ضربی و نقوش معلقی و كتیبه‌های كاشی معرق و كوفی بنایی، مجموعه‌ای بدیع و خیره‌كننده آفریده كه تحسین هر بیننده‌ای را برمی‌انگیزد.
محراب اصلی یا محراب واقع در گنبدخانه، مزین به انواع كاشی معرق و كتیبه و آجر ضربی است و بر ۲ كاشی ستاره‌ای‌شكل منصوب در آن، نام استادكار و تاریخ ساخت محراب نقش بسته است. گنبد زیبای مسجد از نوع دو پوسته پیوسته بوده و بر آن، نقش گل صابونكی معقلی با ظرافت اجرا شده است و بر ساقه آن عبارت «الملك الله» به خط كوفی تكرار شده است.۲ مناره مسجد كه ارتفاع تقریبی آن به بیش از ۵۲ متر می‌رسد، دارای قطری حدود ۸ متر است كه در دوره صفوی به بنا افزوده شده؛ اما در سال ۱۳۱۳ هجری شمسی فروریخت و دوباره تجدید بنا شد. بلندی این مناره‌ها و كاشیكاری‌هایی كه حتی تا بالای مناره‌ها انجام شده، تعجب همگان را برمی‌انگیزد؛ زیرا این مناره‌ها هرچه به سمت بالا رفته، باریك‌تر شده و تنها یكی از آنها نیز دارای پلكان است.یكی از معماران قدیمی و هنرمند استان یزد در تشریح بنای مسجد می‌گوید: در ساخت این بنای عظیم از آهن استفاده نشده و تمام بناها با تاق ضربی، كاهگل و گچ استوار است.
سیدمحمدعلی دهقان بنادكی همچنین درخصوص كاشیكاری این بنای عظیم می‌گوید: «در محراب این مسجد، قسمتی به شكل كاشیكاری كوچك است كه به شكل كره زمین است و در آن از همه رنگ‌های استفاده شده در كاشی‌های كل مسجد استفاده شده است.»رئیس سازمان میراث فرهنگی استان یزد نیز در خصوص نقش این بنا در جذب گردشگر می‌گوید: «مسجد جامع در زمره بناهایی است كه سال گذشته بیشترین بازدیدها را داشته و اغلب مسافران و گردشگران نخست این بنا را برای بازدید انتخاب می‌كنند.»عزیزالله سیفی همچنین با اشاره به جاذبه‌های مذهبی این بنا می‌گوید: «در این مسجد در هر نوبت نماز جماعت برپا می‌شود و عده زیادی از مردم شهر و مسافران از این بخش عبادی نیز استفاده می‌كنند.»این بنا به شماره ۲۰۶ در فهرست آثار ملی كشور ثبت شده است.
