مفاهیم اولیه:
بزرگنمایی تلسکوپ عبارت است از نسبت فاصله کانونی شیئی به چشمی:
فاصله کانونی شیئی / فاصله کانونی چشمی = m
پس فریب شعارهای تبلیغاتی را درباره بزرگنمایی تلسکوپ نخورید.
اعداد :
چندین عدد درباره هر تلسکوپ وجود دارد، که بعضی از خصوصیات آن را مشخص میکنند، که شما با آگاهی از آنها می توانید تصمیم بگیرید که چه تلسکوپی مورد نیاز شما است و می توانید آن را بخرید.
اولین عدد فاصله کانونی (Focal Length) است، که نشان دهنده فاصله آیینه یا عدسی شیئی تا چشمی (عدسی چشمی) تلسکوپ است.
هر چه فاصله کانونی در یک تلسکوپ بیشتر باشد، به همان اندازه قدرت آن بیشتر خواهد بود، اما این را هم در نظر بگیرید که این قدرت زیاد تصاویر شما را تارتر می کند و همین طور برعکس، هر چه فاصله کانونی در یک تلسکوپ کمتر باشد، قدرت آن کمتر است ولی تصاویر آن باوضوح و روشنایی بیشتر است. نمی توانم به طور مشخص به شما بگویم که چه فاصله کانونی برای شما خوب است، زیرا این کاملاً به سایز آیینه یا عدسی شیئی تلسکوپتان و نیز هدفی که شما از خریدن تلسکوپ دارید بستگی دارد.
عدد بعدی که در هر تلسکوپ از آن استفاده می شود، نسبت کانونی (Focal Ratio) نام دارد. نسبت کانونی زیاد نشان دهنده این است که فاصله کانونی تلسکوپ شما زیاد است. این نسبت را به صورت f/4 یا f/6 یا f تقسیم بر هر عددی نشان می دهند. به عنوان مثال f/8 نسبت کانونی زیادی است و در اصطلاح آن را "کُند" می خوانیم.، اگر شما به دنبال داشتن یک تلسکوپ با قدرت بزرگنمایی بالا می باشید، تلسکوپی با نسبت کانونی f/8 برای شما مناسب خواهد بود. در مقابل نسبت کانونی F/4 بسیار پایین است و آن را در اصطلاح "سریع" می خوانیم، اگر هدف شما از خرید تلسکوپ عکاسی از آسمان شب است و یا نیاز به داشتن تصاویری روشن و واضح دارید، تلسکوپی با این نسبت کانونی مناسب شما خواهد بود.
آخرین عدد مهمی که باید در مورد تلسکوپها از آن آگاهی داشته باشید، قطر آیینه یا عدسی شیئی تلسکوپ است. هر چه قطر آیینه یا عدسی شیئی تلسکوپتان بیشتر باشد، توان جمع آوری نور آن بالا خواهد رفت و در نتیجه اجرام کم نورتر را بهتر می توانید رصد کنید.
این عدد معمولاً با واحد اینچ یا میلیمتر بیان می شود و در گفتگوهای معمولی وقتی می گویند "فلان تلسکوپ اینقدر اینچ است" منظور همین قطر آییئه یا عدسی شیئی تلسکوپ می باشد.
معمولا برای تلسکوپهای شکستی این عدد با " میلیمتر" و برای تلسکوپهای نیوتنی با "اینچ " بیان میشود.
مشخصه اصلی یک تلسکوپ
مشخصه اصلی یک تلسکوپ گشودگی (قطر عدسی یا آینه اصلی) آن است. هرچه قطر گشودگی تلسکوپ بیشتر باشد نور بیشتری را جمع آوری می کند و تصویر واضح و روشنتری به دست می دهد. در این صورت می توان اجرام کم نوری مثل سحابی ها و کهکشان ها را دید.
توان جمع آوری نور، با مجذور قطر عدسی متناسب است. قطر مردمک چشم در هنگام شب تقریباً 6 میلیمتر است. پس تلسکوپی با قطر 24 میلی متر (4 برابر قطر چشم)، 16=42 بار بیشتر از چشم نور جمع آوری می کند. تلسکوپ 48 میلی متری، 64 بار بیش ازچشم نور جمع می کند و...
توان تفکیک، یعنی اینکه تلسکوپ جزئیات جرم مورد رصد را چقدر تفکیک می کند. در نور زرد-سبز (میانه طیف مرئی)، توان تفکیک بر حسب ثانیه قوس از رابطه زیر حساب می شود.
عدد 5/12 تقسیم بر قطر شیئی = توان تفکیک ( a )
نسبت کانونی یا عدد f عبارت است از : فاصله کانونی / قطرعدسی
استقرار سمت ارتفاعی
پایه های سمت-ارتفاعی، درست مانند پایه های دروبین عکاسی فقط به بالا و پایین و چپ و راست حرکت می کنند و از این رو لوله تلسکوپ فقط در همین جهات حرکت خواهد کرد. بهترین نوع از پایه های سمت-ارتفاعی، آنهایی هستند که پیچ حرکت آرام دارند که به درد دنبال کردن جرم مورد نظر می خورند (البته فقط در جهت های گفته شده). با وجود این، پایه های سمت-ارتقاعی نمی توانند ستاره ها را در حرکت قوسی شان دنبال کند.
استقرار استوایی
پایه های استوایی پیچیده ترند و برخلاف سمت ارتفاعی می توانند ستاره ها را بدون دردسر، در مسیرشات از شرق به غرب دنبال کنند. اگر تلسکوپ موتوری هم برای ردیابی داشته باشد. این کار را به صورت خودکار انجام می دهد. داشتن موتور ردیاب، کمک بسیار بزرگی است، چون مثلاً هنگام استفاده از بزرگنمایی 100 یا بیشتر، میدان دید تلسکوپ کاهش می یابد و در کمتر از 40-50 ثانیه جرم مورد نظر از میدان دید خارج می شود. تنظیم های مجدد و قراردادن جرم مورد نظر در مرکز میدان دید کاری است خسته کننده و از طرفی هر بار هنگام تنظیم، امکان لرزش تلسکوپ و در نتیجه ابهام تصویر هم وجود دارد.
در قسمت لوازم جانبی به این موارد به تفصیل پرداخته میشود.