بر
اساس نوشته های مورخان پس از مرگ یزگرد سوم آخرین شاهنشاه ساسانی (31هـ /
651م) در دل کوههای سر به فلک کشیده تبرستان، خاندانی حیات
سیاسی خود را آغاز کرد که مدت هفت قرن به طول انجامید . مؤسس این
سلسله شخصی به نام باو بود که این خاندان به او منسوبند. باو درسال 45
هجری قمری آغازگر حکومت باوندیان بر تبرستان بوده است . مورخان دوران حکومت
آل باوند بر تبرستان رابه سه دوره کیوسیه ، اسپهبدیه و کینخواریه تقسیم می
کنند .
دوره
تحت فرمانروایی آل باوند که ، کیوسیه خوانده شده ، از سال 45 تا397 هـ است.
قلمرو آنان در این دوره بخشهای کوهستانی معروف به جبال قارن
به مرکزیت پریم یا فریم بوده که به همین خاطر به ملک الجبال و گرشاه شهرت
یافته اند . (1) چگونگی تشکیل حکومت حکومت باوندیان و اوضاع واحوال و
حوادث روزگار آنان موضوع این فصل پژوهش حاضر است .
دومین
دوره فرمانروایی آل باوند از سال 466 هجری آغاز شده وتا سال 606 هجری به
درازا کشیده است ، مورخان اسپهبدان این دوره را باوندیان اسپهبدیه نام
نهاده اند . نخستین فرد این سلسله اسپهبد حسام الدوله شهریاربن قارن و
آخرین آنان اسپهبد شمس الملوک رستم بن اردشیر است . باوندیان اسپهبدیه بر
تبرستان ، گیلان ، ری و قومس فرمانروایی داشتند و مرکز حکومتشان شهر ساری
بوده است .
سومین
سلسله آل باوند ، کینخواریه نام داشته که حکومتشان از 635 هـ با جلوس
اسپهبد ابوالملوک حسام الدوله اردشیر ملقب به کینخوار آغاز شده وتا سال 750
هـ یعنی زمان قتل اسپهبد فخرالدوله حسن به دست کیا افراسیاب چلابی به طول
کشیده است . مرکز فرمانروایی شان آمل بوده که از آنجا بر سراسر مازندران
حکم می رانده اند .
