فیلم‌هایی را که جنبه فانتزی و تخیلی دارند، می‌توان به دو شیوه دید:
- عادی و تنها برای وقت‌گذارانی و لذت بردن از جلوه‌های ویژه و یا صحنه‌های اکشن
- به صورت ژرف‌اندیشانه و با تفکر در مورد عملی شدن چنین چیزهایی در آینده یا اندیشیدن در مورد لایه‌های ناپیدای آن.
برای مثال فیلم ماتریکس را می‌توان تنها یکی فیلم تخیلی مناسب برای نوجوانان دانست، اما در عین حال می‌توان ده‌ها ساعت در مورد لایه‌های ناپیدای فلسفی آن صحبت کرد. مقاله‌ها و کتاب‌هایی زیادی که در مورد ماتریکس نوشته شده‌اند، شاهدی بر این مدعا هستند.
نمی‌دانم فیلم Surrogates با بازی بروس ویلیس را دیده‌اید یا نه. این فیلم جامعه‌ای را نشان می‌دهد که در آن عده زیادی به جای اینکه خود واقعی‌شان سر کار برود، روبات‌هایی را ابتیاع می‌کنند که کارهای شخصی و حرفه‌ای‌شان را برایشان انجام می‌دهند. مردم در حالی که در گوشه اتاق‌های خواب خود کز کرده‌اند، با استفاده از کنترل از راه دور، روبات‌ها را کنترل می‌کنند. آنها به یاری عینک‌هایی که بر چشم دارند، به صورت زنده می‌بینند که بدلشان چه مناظری را می‌بیند و می‌توانند به صورت آنی دستورات خود را به روبات‌ها منتقل کنند.
روبات‌هایی که در این فیلم به تصویر کشیده شده‌اند، روبات‌هایی هستند که نه تنها از انسان‌های عادی در نگاه عادی غیرقابل افتراق هستند، بلکه از لحاظ ظاهری و فیزیکی بسیار زیباتر و خوش‌اندام‌تر و قوی‌تر از صاحبان پیر مفلوک شکم‌گنده خود هستند!
اما اگر Surrogates را ندیده باشید، احتمال بیشتری دارد که آواتار جیمز کامرون را دیده باشید و مشاهده کرده باشید که چگونه انسان‌های آینده در قالب موجوداتی فرازمینی می‌رفتند و در حالی که خود در دستگاهی در پایگاهی در سیاره‌ای دوردست آرمیده بودند، کالبد موجودات آبی‌رنگ فضایی را کنترل می‌کردند.
دیدن این دو فیلم و خواندن این نوشته جالب، انگیزه‌ای شد، برای نوشتن این پست.
چقدر به پدیده روباتهای جانشین نزدیک هستیم؟!
روباتهای جانشین شاید از دید یک بیننده، یک تخیل ابلهانه دور از واقعیت به نظر برسند، اما وقتی اخبار پزشکی را مرور می‌کنیم و خبر ساخته شدن پروتزهایی را می‌خوانیم که با فکر کردن کنترل می‌شوند، وقتی به خبر ساخته شدن گیم‌هایی برمی‌خوریم که می‌توان تنها با فکر کردن آنها را بازی کرد و اصلا نیازی به دسته کنترل ندارند و هنگامی که خبر اینترنت بسیار پرسرعت را می‌خوانیم که به یاری آن فرستادن اطلاعات و ویدئوهای با وضوح بالا، به یک چیز پیش پا افتاده تبدیل می‌شود، پیشبینی ساخته شدن ابزارهایی از این دست، در دهه‌های بعد از حیطه خیال به درمی‌آیند و به واقعیت نزدیک می‌شوند.
در این زمینه این دو خبر را بخوانید : + و +
واقعیت این است که داشتن انگیزه انسانی در همراهی با دانش و فناوری لازم، ساخته شدن هر چیزی را ممکن می‌کنند. میل به کاراتر شدن، سریع‌تر و قوی‌تر شدن چه از لحاظ ذهنی و چه از لحاط بدنی، تمایلی است که از روزگاران کهن تا به حال، همواره با آدمیان بوده است. بنابراین بعید نیست که روز دانش کامپیوتر، روباتیک، فناوری زیستی و شبکه‌های اطلاعاتی به جایی برسند که ساخته شدن چنین مخلوقاتی را ممکن کنند.
یک روح در دو مکان!
بیشتر ما از تحمل این واقعیت رنج می‌بریم که نمی‌توانیم از همه ظرفیت‌های ذهنی استفاده کنیم. مثلا در عین حال که دوست داریم و واقعا توانایی‌اش را هم داریم به خاطر محدودیت‌های زمانی و جسمانی نمی‌توانیم، در ماه ۱۰ رمان بخوانیم، همه مقاله‌های مورد علاقه‌مان را در وب بخوانیم، به سفر برویم، پروژه‌های کاری مورد نظرمان را انجام دهیم.
آیا دانش فردا راهی برای عملی شدن همه ظرفیت‌های فکری و قابلیت‌ها و استعدادهای ما فراهم می‌کند؟! اصلا وقتی که امکان دارد، ما یک روبات بدل از خودمان داشته باشیم، چرا چند روبات نداشته باشیم؟ در این صورت ما طرح‌های کلی از شیوه تفکر، علایق و انتزاعات خود را در مدارهای مغزی این روباتهای کپی می‌کنیم و بعد نظارت می‌کنیم که کپی‌های مغزی ما چه می‌کنن دو چگونه در زمینه‌های مختلف می‌درخشند!
اگر تصور می‌کنید، ما در حال حاضر هیچ امکانی برای تجربه چنین محیطی نداریم، سخت در اشتباهید! مگر Second Life و یا بازی World of Warfare را فراموش کرده‌اید؟ سکند لایف یک سایت اینترنتی است که می‌خواهد امکان تجربه یکی زندگی ثانوی را به شما بدهد، هر کاربر در این دنیای مجازی، آواتاری برای خود برمی‌گزیند و بعد با سایر کاربران در مکان‌های مجازی تعامل می‌کند. سکند لایف برای برخی از کاربران آنقدر جالب بوده، که آنها این زندگی مجازی را بیشتر از زندگی واقعی خود دوست دارند! بنابراین این امکان وجود دارد که همان طور که در حال حاضر شما می‌توانید آواتار یا آواتارهای خود را در سکند لایف و دیگر محیط‌های مجازی کنترل می‌کنید، بدل‌های روباتیک خود را به شیوه پیشرفته‌تری به فعالیت وادارید!
چشمان خود را ببندید و آینده‌ای را تصور کنید که این جمله را در توییتر می‌نویسید: «وقتی داشتم فیلم … را می‌دیدم، روبات بدلم این پست را نوشت و در وبلاگم پست کرد.»
نسخه بلو ری فیلم Surrogates ، قسمت‌های اضافی دارد که در مورد امکان به حقیقت پیوستن این پدیده در آینده توضیح می‌دهد و شواهدی را که به نفع این ادعا هستند، آشکار می‌کند:
دانش نانو در حال حاضر به ما امکان ساختن موادی شبیه پوست می‌دهد، فناوری زیستی هم امکان ساخته شدن ارگان‌های زیستی را به ما داده است، به علاوه ما در حال تکمیل حوزه‌ای از دانش هستیم که امکان ارتباط سیستم اعصاب و کامپیوترها را فراهم می‌کند. حالا شما خودتان قطعات این پازل را کنار هم بگذارید و تصویری از آینده را پیش چشم تخیل کنید!
برای عملی شدن چنین رؤیایی اصلا لزومی ندارد که روباتهای هوشمند که خودکار فکر می‌کنند و تصمیم می‌گیرند داشته باشیم، ما با تکمیل فناوری‌هایی که هم‌اکنون داریم می‌توانیم این دنیایی متفاوت برای خود بسازیم. برای اینکه اطمینان پیدا کنید که این پست، یک پست مملو از فانتزی نیست، مجبور هستم، باز هم برایتان مثال بزنم:
حتما در وبلاگ من در مورد رایانش ابری یا cloud computing خوانده‌اید، این فناوری امکان می‌دهد که برنامه‌های کاربردی مختلف روی یک سرور مرکزی اجرا شوند، برنامه روی سرور اطلاعات را به مدد اینترنت پهن‌باند از پایانه‌های اطلاعاتی می‌گیرد و نتایج را بعد از پردازش برای کاربران می‌فرستد. حالا به جای برنامه کاربردی که روی سرور اجرا می‌شود، مغز خودتان را قرار بدهید!
اگر به مرور خبرهای پزشکی علاقه‌مند باشید، حتما در مورد تله مدیسین یا پزشکی از راه دور خوانده‌اید، پزشکی از راه دور تا به حال بیشتر کاربرد مشاوره‌ای و تشخیصی صرف داشت، یعنی علایم بیمار به همراه اطلاعاتی مثل تصاویر کلیشه‌های رادیوگرافی، نوار قلبی، پاسخ‌های آزمایشات و یا تصاویر لام‌های پاتولوژی برای پزشکی در هزاران کیلومتر دورتر فرستاده می‌شد و بعد پزشک برای بیمار تصمیم می‌گرفت، اما مدتی است که پزشکی از راه دور بر جنبه‌های دیگر هم تمرکز کرده است.
جنگ آمریکا در عراق و افغانستان باعث شد که پزشکی از راه دور جدی‌تر گرفته شود و پدیده‌ای به نام جراحی از راه دور هم عملی شود. در این مورد بعدا در وبلاگم بیشتر خواهم نوشت.
پدیده روباتهای بدلی البته می‌توانند جنبه تفریحی هم به خود بگیرند، مثلا تصور کنید که روباتی خوش اندام‌تر و خوش‌چهره‌تر از شما، در عین حال که واجد ویژگی‌های شخصی و شیوه فکری شماست، وارد شرکت شما شود. به عبارت دیگر شما خواهید توانست فانتزی را با واقعیت در هم بیامیزید. دردنیای آینده، بدل‌های شما می‌توانند تفریحات توأم با خطر هم برایتان انجام دهند، مثلا آنها می‌توانند برایتان صخره‌نوردی کنندو بر فراز آب‌های خورشان، به موج‌سواری بپردازند!
حتما در محیط‌های مجازی اینترنت در حین چت کردن و یا در هنگام مرور شبکه‌های اجتماعی دیده‌اید که بعضی اشخاص دوست دارند که خود را طور دیگری معرفی کنند، مثلا ۲۰ سانتیمتری بر قد بیفزایند یا دهه‌ای از عمر خود کم کنند و خود را واجد کار و سطح تحصیلی بسیار بالا جا بزنند. در دنیای روباتهای بدلی، همین پدیده را به شیوه پیچیده‌تری شاهد خواهیم بود، یک فرد ناتوان می‌تواند کالبدی ورزیده تهیه کند، شاید تنها محدودیت در ان زمان، میزان بودجه شما باشد!
بیم‌ها
واقعیت این است که با به وجود آمدن هر فناوری‌ای، باید به طور همزمان فناوری امنیتی برای جلوگیری از سوء استفاده آن هم به وجود بیاید و تکمیل شود. آیا شهر و جامعه‌ای پر از روباتهای جانشین، امنیت را لازم را خواهد داشت؟ آیا از این روبات‌ها سوء‌استفاده نخواهد شد؟
بعضی از آگاهان می‌گویند که از آنجا که در کنار وجوه متعالی انسان، انسان دارای جنبه‌های پلید و افکار دوست‌دار خشونت‌ورزی هم است، این روبات‌ها، امکان تخلیه چنین جنبه‌هایی را می‌دهند و شاید از میزان جرم و جنابت بکاهند.
اما برخی هم عقیده‌ای کاملا متفاوت دارند، به علاوه آنها می ترسند که دولت‌ها و جنابتکاران با استفاده از این فناوری آینده قدرت تأثیر بر افکار و آرزوها و تجارب انسان‌ها را بیابند، یعنی حریم خصوصی‌ای که تا به حال هیچ قدرتی یارای نفوذ به آن را به صورت مستقیم نداشت.
ممکن کردن غیرممکن‌ها
روباتهای جانشین می‌توانند غیرممکن‌ها را ممکن کنند، آنها می توانند در فضایی خارج منظومه خورشیدی برایتان ماجراجویی کنند، آنها می‌توانند به پزشکان و پلیس‌ها و آتش‌نشانان بی‌نظیر تبدیل شوند.
اما آیا این موجودات، جامعه انسانی بیماری به وجود نخواهند آورد که از فرط بی‌تحرکی و اهمیت ندادن به ظاهر، به انسان‌های انیمیشن «وال ای» شبیه می‌شوند؟!
همه چیز به خودتان بستگی دارد، همین الان هم شما با کامپیوتر و اتصال به اینترنت می‌توانید بهترین و ارزشمندترین مقالات و کتاب‌ها را بنویسید و یا اینکه از صبح تا شب ویدئوگیم بازی کنید و چاق و نافرم شوید!!
