مسجد جامع کبیر یزد ، گنجینه ای از معماری اسلامی
مسجد جامع کبیر یزد یکی از با ارزش ترین میراث تاریخی، هنری و گنجینه ای از معماری اسلامی است .
از امتیازات هنری و معماری این مسجد می توان به قدرت و استواری کاشیکاری های نفیس و زیبای لاجوردی آن اشاره کرد.
در زیرگنبد این مسجد بخشی قرار دارد که به آن تابستانه می کویند. این سرد خانه دارای پنجره های آجری مشبک است. داخل این تابستانه محرابی قرار دارد که دارای کاشیکاری زیبایی است.
بر بالای این محراب وجود دو نقش جالب است. یکی از این نقش ها از ترکیب دو کلمه علی و محمد( علی به رنگ سفید و محمد به رنگ آبی) که هر کدام شش بار تکرار شده است، به صورت قرینه در دو طرف به وجود آمده است.
نقش دیگر که نشانه و آرم مسجد است گنبدی کوچک و چسبیده به دیوار است . این نقش تنها در این مسجد دیده شده است.
اما نکته جالب دیگر در این میان این است که مردم معتقدند خاک کاشی و خاک کلیه مصالح آن از کربلاست و برای ساختن آن به جای استفاده از آب از گلاب استفاده شده است.
در دیواره های طرفین این مسجد دو حصار مشبک کاشی کاری وجود دارد و با دقت در نقش ستاره های این حصارها به تفاوت رنگ مایه آنها پی می بریم.
شبستان مسجد دارای دو قسمت است که یکی در زمستان و دیگری در بهار و پاییز مورد استفاده قرار می گیرد. شبستان پاییزی حالتی تقریبا دیواره شکل دارد، ولی شبستان زمستانی طویل تر است. در شبستان پاییزی 36 ستون قرار دارد که فاصله هر ستون تا ستون بعدی 5/5 متر است.
درهای مشبک این شبستان با شیشه های رنگی مزین شده و در شبستان زمستانی مسجد 65 ستون با فواصل 5/3 متر از هم وجود دارد.
سر در رفیع و زیبای آن از دیگر ویژگی منحصر به فرد مسجد است که ارتفاع آن 24 متر می باشد. این در یکی از بلندترین ایوان هایی است که در ایران ساخته شده است.
سبک معماری در ساخت این ایوان نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کند. بر خلاف ایوان های پهن دوره سلجوقی ایران این مسجد بسیار باریک ساخته شده و ارتفاع دهانه قوسی شکل آن تقریبا سه برابر عرض آن است.
وجود طاق نماهای کم عرض در دو طرف طاق یا دهانه قوسی و وجود دو مناره زیبا بر بالای ایوان از دیگر ویژگی های مسجد جامع کبیر یزد است.
گفتنی است قدمت این مسجد به قرن هشتم هجری قمری بر می گردد و به شماره ثبتی 206 و در تاریخ 31/4/1313 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
