تبیان، دستیار زندگی

طی هفته‌های اخیر در محافل اینترنتی و در ایمیل‌های گروهی، داستانی قدیمی كه روزنامه گاردین درباره طرحی عجیب منتشر كرده بود، دست به دست می‌چرخید و با این‌كه چند سالی از اصل مطلب گذشته بود، اما پرسش‌های بسیاری را به وجود آورد.


این مقاله اشاره به طرحی می‌كرد كه برخی مهندسان و دانشمندان فضایی برای مواجه با مشكل گرم شدن زمین از یك سو و از سوی دیگر برای نجات زمین در زمانی كه خورشید تبدیل به غولی عظیم می‌شود ارائه و پیشنهاد كرده بودند با استفاده از نیروی دنباله‌دارها و سیارك‌ها مدار زمین را تغییر دهند و آن را جابه‌جا كنند. آیا چنین چیزی ممكن است؟ آیا می توان سیاره را جابه‌جا كرد؟ این مقاله نگاهی به این طرح و مشكلات آن و واقعیت‌هایی درباره آینده زمین دارد.

همه می‌دانیم زمین بر اثر فعالیت‌های بشر و بویژه سوزاندن سوخت‌های فسیلی كه موجب آزاد شدن حجم انبوهی از گازهای گلخانه‌ای می‌شوند، شاهد افزایش دمای میانگین خود بوده است. پدیده‌ای كه به گرمایش جهانی موسوم شده است و دانشمندان آن را یكی از مهم‌ترین و جدی‌ترین خطرهایی می‌دانند كه نژاد بشر در طول تاریخ حضورش روی سیاره زمین با آن مواجه شده است. بسیاری از فعالان محیط زیست و دانشمندان، طرح‌های گوناگونی را برای فرار از این مشكل ارائه كرده‌اند. این مساله اگر مهار و كنترل نشود می‌تواند طی 2 تا 5 دهه آینده چهره سیاره ما را تغییر دهد و حتی موجب انقراض نسل‌های عظیمی شود كه در نهایت دامن انسان را نیز خواهد گرفت، اما اگر بتوانیم از این خطر كوتاه مدت عبور كنیم، در آینده‌ای بسیار دورتر با فاجعه‌ای بزرگ‌تر مواجه خواهیم شد. خورشید ما با به پایان رساندن سوخت هیدروژنی خود از رشته اصلی ستاره‌ها (بخشی از زندگی خود كه در آن مشغول سوزاندن هیدروژن و تولید انرژی بر اثر فرآیند همجوشی هسته‌ای هستند) خارج شده و طی فرآیندی آشوبناك به غول سرخی تبدیل می‌شود كه در آن دوره كه حدود 4 میلیارد سال آینده رخ می‌دهد، زمین را برشته خواهد كرد. چند سال پیش گروهی از مهندسان ناسا و دانشمندان، طرحی بلندپروازانه را برای رهایی زمین از هر دوی این مشكلات ارائه كردند كه مقاله روزنامه گاردین نیز همین طرح را توصیف كرده بود.

این گروه برای نجات زمین به یكی از اصول ساده معادلات پرتابه‌ها پناه برده بودند. این روزها بسیاری از سفاین فضایی كه عازم مقاصد گوناگون در منظومه شمسی هستند بخشی از نیروی پیشران خود را از سیاره‌ها می‌گیرند. در واقع مانوری با نام مانور قلابسنگ باعث می‌شود پرتابه مورد نظر با عبور در مداری مشخص از نزدیكی سیاره و دریافت بخشی از انرژی آن، اندازه حركت خود را افزایش دهند و در عوض اندكی از اندازه حركت سیاره می‌كاهد. با توجه به جرم كم پرتابه در برابر سیاره این افزایش اندازه حركت برای پرتابه منبعی برای پیش رانش می‌شود در حالی‌كه تاثیری چشمگیر روی سیاره نخواهد داشت. حال تصور كنید به جای آن‌كه سفینه‌ای كوچك از كنار زمین عبور كند جرمی به مراتب بزرگ‌تر، مثلا دنباله‌داری غول‌پیكر یا سیاركی بزرگ به طور كنترل شده از كنار زمین عبور كند و همین اتفاق را تكرار كند در این صورت و اگر عبورهای به طور مكرر تكرار شوند، سرعت چرخش زمین در مدار خود به دور خورشید كاهش می‌یابد و براساس قوانین مداری برای آن‌كه مدار خود را پایدار كند به منطقه‌ای دورتر رانده می‌شود؛ جایی خنك‌تر كه عمر زمین را می‌تواند هنگام تبدیل خورشید به غول سرخ نیز اندكی در حد چند میلیارد سال ناقابل افزایش دهد.

ایده‌پردازان پیشنهاد كرده بودند با نصب راكت‌های ویژه‌ای روی سطح سیارك‌ها و دنباله‌دارهایی كه از دوردست‌های منظومه شمسی به دیدار خورشید می‌آیند، آن را در مسیری كنترل شده قرار دهند تا با عبور از زاویه‌ای مشخص و تعیین شده بدون آن كه در دام گرانش زمین افتاده و با زمین برخورد كنند، این مانور را انجام دهند.
زمین بر اثر فعالیت‌های بشر و بویژه سوزاندن سوخت‌های فسیلی كه موجب آزاد شدن حجم انبوهی از گازهای گلخانه‌ای می‌شود، شاهد افزایش میانگین دمای خود بوده است

ظاهر طرح اگرچه به نظر ساده می‌آمد؛ اما در عمل با ده‌ها مشكل مواجه بود. یكی از مسائلی كه در این طرح بدان توجه نشده بود، وضعیت ماه در این تغییر مدار بود. با تغییر مدار زمین، مدار ماه نیز دچار آشفتگی می‌شود و احتمال فراوان وجود دارد كه ماه برای همیشه از مدار زمین فرار كند و شب‌های زمین را تیره بگذارد؛ ولی این موضوع در برابر مشكلات دیگر چیز مهمی به حساب نمی‌آمد. مشكل بزرگ دیگری كه پیش روی این طرح وجود دارد، به شكار دنباله‌دارها و سیارك‌ها مربوط می‌شود.

در دوران ما، یكی از خطرهای بالقوه ولی بسیار مصیبت‌باری كه زمین را تهدید می‌كند، احتمال برخورد سیارك و دنباله‌دارها با زمین است. چنانچه چنین برخوردی كه به گفته محققان پیش از این نیز بارها رخ داده و حتی مظنون اصلی در انقراض نسل دایناسورها به شمار می‌رود، بار دیگر رخ دهد، بخش بزرگی از تمدن از میان خواهد رفت و اگر ابعاد جرم برخوردكننده بزرگ باشد، شاید كل نسل انسان را نیز نابود كند. به همین دلیل ناسا و دیگر سازمان‌های پیشروی فضایی، طرح‌های متعددی را برای بررسی اجرامی كه از نزدیكی زمین عبور می‌كنند، مطرح كرده‌اند؛ طرح‌هایی مانند NEAR و NEAT هستند؛ اما همه این طرح‌ها از یك مشكل مشترك رنج می‌برند، این كه معمولا طرح‌ها تنها زمان كوتاهی پیش از عبور آن جرم از نزدیكی زمین می‌توانند آن را شناسایی كنند. در این حال هیچ شانسی برای انجام عمل دفاع موثر باقی نمی‌ماند. برخلاف فیلم‌های هالیوودی در صورت بروز چنین رویدادی، كاری از انفجارهای هسته‌ای یا سفینه‌های نجات زمین برنمی‌آید؛ چراكه برای منحرف كردن مسیر یك دنباله‌دار شما به سال‌ها وقت و فناوری نیاز دارید كه هنوز وجود ندارد.

یكی از ایده‌ها، پوشاندن یا رنگ كردن سطح دنباله‌دار با جسمی است كه ضریب بازتاب متفاوتی داشته باشد تا نور خورشید بتواند آن را منحرف كند؛ اما این كار زمانی موفق می‌شود كه شما چند هزارسالی فرصت داشته باشید كه ندارید. حالا فرض كنید ما به پیشرانی دست یافته باشیم كه بتواند سیاركی را كنترل كند. چگونه باید آن را در زمان مناسب به دنباله‌دار رساند و روی آن سوار كرد؟ اگر به فرض همه این مراحل با موفقیت انجام شود، كافی است یكی از پیشران‌های فرضی، تنها كسری از ثانیه دیرتر یا زودتر از محاسبات روشن شوند و یا اثر یكی از اجرام كوچك منظومه شمسی كه در راه این دنباله‌دار یا سیارك قرار دارد، محاسبه نشده باشد تا این جرم به جای عبور از كنار زمین با آن برخورد كند.

چنین مشكلاتی باعث می‌شود چنین طرحی در زمره طرح‌های علمی تخیلی قرار بگیرد و برای خنك كردن زمین بیشتر به فكر اهرم‌هایی بود كه با مشاركت مردم و دولت‌ها و استفاده درست از منابع در دسترس وجود دارد.

البته یك واقعیت دیگر نیز وجود دارد؛ هم‌اكنون نیز زمین در حال دور شدن از خورشید است. بله تعجب نكنید. براساس تحقیقات یك گروه بین‌المللی، زمین به طور متوسط در هر سال 15 سانتی‌متر از خورشید دور می‌شود كه البته عدد بزرگی به شمار نمی‌رود؛ اما دلیل آن مورد مناقشه قرار دارد. گروهی از دانشمندان ژاپنی، یكی از بهترین توضیحات را در این زمینه ارائه كرده‌اند و معتقدند تغییرات نیروهای كشندی كه در سیستم زمین و ماه باعث دور شدن ماه از زمین می‌شوند، موجب دور شدن زمین از خورشید نیز می‌شوند. البته این دور شدن بسیار ناچیز است و ربطی به طرح تخیلی محققان ندارد و دردی از گرمایش زمین هم دوا نمی‌كند و برای این موضوع خود ما انسان‌ها كه این مشكل را درست كرده‌ایم، باید فكری برای حل آن كنیم.

دوست گرامی جناب kasra_1389512

ورود شما را به جمع منجمان تبیانی تبریک عرض می کنم.

مطالب شما بسیار مفید و جالب بود.

اگر به نکات زیر توجه کنید از شما ممنون می شوم:

اگر به نوشته هایتان تصویر اضافه فرمایید به جذابیت آن اضافه خواهد شد.

مطالب طلانی را در چند بخش قرار دهید تا خواندن ان راحت تر باشد.

منبع را ذکر فرمایید.

می توانید یک تاپیک تحت عنوان « اخبار» یا ... درست کنید و تمام این مطالب را در آن قرار دهید تا دیگران هم اخبار مربوطه را در آن قرار دهند.

موفق باشید.