تبیان، دستیار زندگی

روزهای هفته برای خودشان شخصیت های منحصر به فردی دارند و این طور نیست که همین طوری و با نسیم شمال از راه رسیده باشند. تاریخچه و داستانی پشت اسمشان خوابیده و قدمتشان آدم را به گریه می اندازد. روزهای هفته می توانند سرنوشت شما را تغییر بدهند، می توانند روی نفس کشیدن، غذا خوردن و کار کردنتان اثر بگذارند و خلاصه می توانند همه زندگی تان را با خصوصیاتشان متاثر کنند. ادیان سه گانه ابراهیمی، 7 روز هفته را به 7 سیاره باستانی خورشید، ماه، مریخ، عطارد، بهرام، ناهید و کیوان نسبت میدهند و برای هر کدام معنا و دلیل خاصی در نظر دارند. از زمانی که بابلی ها نامگذاری روزهای هفته را در جهان باب کردند، قرن ها می گذرد و در این مدت اغلب اسم هایی که به زبان های مختلف برای روزهای هفته ساخته شده است، با سیاره مربوط به همان روز ارتباط داشته است. شنبه ایران باستانی ها به شنبه که اولین روز هفته هم بود، «کیوان شید» می گفتند. کیوان یا زحل بعد از مشتری بزرگ ترین سیاره منظومه شمسی است. شید هم که می دانید، به معنی نور و روشنایی است. در تقویم میلادی، شنبه روز تعطیل است و یک جورهایی حکم پنجشنبه ما را دارد. اغلب محل کارها خالی اند و مدرسه ها تعطیل. در حال حاضر بسیاری از کشورهای اروپایی، رسماً شنبه را روز ششم (یکی مانده به آخر) و یکشنبه را روز هفتم می دانند. این روز علاوه بر ویژگی تقویمی اش، در بعضی مذاهب اهمیت خاصی دارد. یهودی ها این روز را مقدس می دانند و «سبت» شان است. آنها در این روز معمولاً از خانه بیرون نمی ورند و اگر مساله مرگ و زندگی در میان نباشد، دست به هیچ کار خاصی نمی زنند. شنبه برای ما و چند کشور عربی، روز اول هفته به حساب می آید. بعد از یک تعطیلی یکی دو روزه، معمولاً روز شلوغی خیابان ها و محو شدن هوای پاکیزه از آسمان شهرهاست. یکشنبه اگر ما در ایران باستان زندگی می کردیم، باید روز دوم هفته بعد از بیدار شدن از خواب، نگاهی به آسمان دم صبح می انداختیم و می گفتیم: «عجبا بدین خور مهرشید از افق سر کشیده». آنها به یکشنبه می گفتند مهرشید. مهر به معنی دوستی و مهربانی و برگرفته از آیین میترایی است. یکشنبه روز دوم هفته در تقویم ما، اولین روز هفته در تقویم عبری و روز آخر هفته در تقویم میلادی و معنایش روز خدا، حضرت مسیح و خورشید است. در بسیاری از زبان های هندی هم یکشنبه، ایتوار یا رویوار است که در زبان سانسکریت به معنی خورشید هستند. می دانستید از ویژگی های منحصر به فرد یکشنبه این است که هیچ وقت آغاز قرن میلادی در این روز اتفاق نیفتاده است؟ سال نوی یهودی هیچ وقت به یکشنبه نمی افتد و اگر ماهی با یکشنبه شروع شود، جمعه ای به تاریخ سیزدهم در آن ماه وجود نخواهد داشت؟ مسلمانان که بی چون و چرا جمعه را روز مقدس خود می دانند و یهودی ها هم شنبه را. مسیحیان از همان 2 هزار و خورده ای سال پیش تا به حال بر سر این موضوع که شنبه روز «سبت» شان باشد یا یکشنبه، اختلاف نظر داشته اند. مسیحیان ارتدوکس از یکشنبه با نام «عید پاک کوچک» یاد می کنند و معتقدند که درماندگی و به خاک افتادن در این روز اکیداً ممنوع است. دوشنبه اگر فرزند دخترتان در روز دوشنبه به دنیا آمد، درنگ نکنید و اسمش را مهشید بگذارید. حتماً حدس زده اید که ایران باستانی ها به دوشنبه می گفته اند «مشهید»! دوشنبه روز متعلق به سیاره ماه است و همه آیین ها، مذاهب و ادیان و حتی همه رسم و رسومات من درآوردی و غیرمن درآوردی هم به این مفهوم معتقدند. در بسیاری از کشورهای اروپایی، قسمت هایی از آفریقا، آمریکای جنوبی و استرالیا، دوشنبه روز اول هفته به حساب می آید. از آنجا که تقویم میلادی در اواسط قرن بیستم راهش را به زندگی بسیاری از کشورهای آسیایی باز کرد، خیلی از این کشورها هم دوشنبه را روز آغاز هفته شان قرار داده اند. در دین های آسمانی اسلام و یهودیت، این روز ویژگی خاصی دارد و برای پیروان هر دو دین مستحب است که دوشنبه ها را روزه بگیرند. بودایی های شمال تایلند و لائوس هم دوشنبه ها را به معابد روی کوه ها می روند. آنها معتقدند در این معابد به طبیعت و در نتیجه خدا نزدیک ترند. برای ما ایرانی هایی که سر کار می رویم یا هنوز درس می خوانیم، دوشنبه یکی از آن روزهای بی خاصیت هفته است که نه به تعطیلات آخر هفته نزدیک است و نه به تعطیلات آخر هفته گذشته اش، دوشنبه هیچ انگیزه ای در آدم ایجاد نمی کند. سه شنبه در لاتین و بسیاری از زبان های رومی، زبان های سلتیک، اسلاو، اسکاتلندی و ... کلمه سه شنبه به معنای «روز مریخ» است. سه شنبه را روز پرابهتی می دانند. اتفاقات زیادی در تاریخ پیش آمده که در سه شنبه ای ناغافل رخ داده و ثبت شده اند. مثلاً این که کریستف کلمب، آمریکا را در سه شنبه روزی کشف کرده یا اینکه می گویند یکی از پادشاهان عثمانی هم در سه شنبه ای خونین، چشم 70 نفر از اسیران رومی اش را از حدقه درآورده. در اسلام، سه شنبه یکی از روزهایی است که برای خواندن دعا سفارش شده است. اما صادق در احادیث بسیاری روی احتمال بالای قبولی طاعات و عبادات در این روز تاکید کرده است. حتماً دوست دارید بدانید دوستان ایران باستانی مان به سه شنبه چه می گفته اند. آنها هم ابهت این روز را درک کرده و اسمش را «بهرام شید» گذاشته اند. بهرام اسم دیگر سیاره مریخ است و می دانید که مریخ تنها سیاره موجود در منظومه شمسی است که احتمال دارد بتوانیم روزی در آن زندگی کنیم. یعنی همه زندگی بشر بعد از زمین، فعلاً به همین بهرام بند است. بهرام در ایین باستان ایران ایزد پیروزی بوده و سه شنبه روز غلبه انسان بر بدی ها و اهریمن نام گذاری شده است. چهارشنبه روز طبیعت دوست ها و آنهایی که حفظ محیط زیست از حفظ هر چیز دیگری برایشان مهم تر است. این روز دربست به سیاره تیر تعلق دارد و برای ما ایرانی های غیرباستان مثل یک روز خوشایند در میان روزهای هفته می درخشد. فردایش اولین روز تعطیلات برای خیلی هایمان شروع می شود و این انتظار چهارشنبه را کش دار اما دلچسب می کند. همانطور که خودتان هم حدی زده اید، نیاکان باستانی ما به چهارشنبه می گفته اند «تیرشید» که به نظر اسم متفاوت و سنگین و رنگینی برای یک نوزاد پسر تپل مپل است. چهارشنبه روز کارهای متفاوت هم هست. مردم روستاهای جنوب چک اسلواکی در آخرین چهارشنبه هر فصل سال کارناوال و نمایشگاهی از کارهای متفاوت برگزار می کنند. در ایران هم چهارشنبه آخر هر سال به برگزاری جشن چهارشنبه سوری می گذرد که خوداان جزییاتش را خوب می دانید. همین طور این که بر اساس مندرجات تورات، کتاب مقدس یهودیان، چهارشنبه روز خلقت ماه و خورشید بوده است. پنجشنبه پنجشنبه روز بی چون و چرای «مشتری»، سلطان سیاره ها. مشتری بزرگ ترین سیاره دور و برمان است و یک جورهایی همه کاره انجمن صنفی سیاره های منظومه خودمان به حساب می آید. ایران باستانی ها هم از فرصت استفاده کرده اند و احتمالاً برای خودشیرینی این روز هفته را «اورمزدشید» گذاشته اند. «اورمزد» یکی از نام های خداوند است. پنجشنبه روز ارتباط با مرده ها و خداوند است. مخصوصاً پنجشنبه شب از آن شب هایی است که در بخشش خداوند باز است گناه ها به کوچک ترین قطره اشکی بخشیده می شوند و طاعات با درصد بالایی مورد قبول واقع می شوند. پنجشنبه روز ملاقات با مرده هاست؛ آنها که خاک پذیرایشان شده. معمولاً عصر پنجشنبه بهترین زمان برای قبرستان رفتن است؛ اما اگر می خواهید از همه تعطیلی تان بخوبی استفاده کنید، بهتر است برنامه ملاقات با رفتگان را همان صبح برگزار کنید و بعد سریع بروید سراغ ماشینی که قرار است شما را به مسافرت ببرد. پنجشنبه از طرف دیگر به طور غیررسمی روز شادی و شلوغی خیابان هاست. به هر حال پنجشنبه برای ما ایرانی ها یک روز مانده به جمعه و معمولاً برای بیشتر آنهایی که کار می کنند یا درس می خوانند، تعطیل است. پنجشنبه روز شمال رفتن، بساط ویلاها و خانه های روستایی را بار ماشین کردن و با رفقای دانشگاه برنامه سفر ریختن است. جمعه روز آخر هفته یادآور ظهر جمعه های دوری است که تازه از خواب بیدار می شویم و روزمان را از نصفه آغاز می کردیم. معمولاً بندرت صبح جمعه ای از کودکی مان را یادمان هست. البته جمعه با عصرهای غمگینش، همیشه در انتهای آخرین روز تعطیلی مان منتظر ایستاده تا دستمان را بگیرد و از میان شادی تعطیلات پرتمان کند به غمی که ناخواسته از اعماق قرمزی تند غروب خورشید تی ذهنمان می خزد. ایران باستانی ها هم که انگار ول کن ماجرا نیستند، به روز آخر هفته «ناهیدشید» یا آدینه می گفته اند. ناهید همان آناهیتاست که خدای آب است. جمعه روز روشنایی آب و مظهر بخشندگی و عنایت پروردگار نامگذاری شده است. مسلمان ها هم این روز را روز مقدس خودشان می دانند و عبادت ظهرشان را در قالب نمازی که به جماعت برگزار می شود، به جهانیان نشان می دهند. از طرفی ما مسلمانان به ظهور امام عصر (عج) در این روز مقدس اعتقاد داریم. نام جمعه در واژه بسیار قدیمی ریشه دارد و به معنای «روز ونوس» است. ونوس هم که معرف حضورتان است، الهه عشق و زیبایی یونانی ها، با وجود این همه خوبی که در جمعه هست، بعضی از فرهنگ ها این روز را بدیمن می دانند. حالا فکر کنید که سیزدهم یک ماه به جمعه بیفتد. دریانوردها که در میان خرافاتی ها دست پیرزن های سواحل جنوب انگلیس را هم از پشت بسته اند، حاضر نیستند سفرشان را در یک روز جمعه شروع کنند. منابع: دایره المعارف بریتانیکا، ویکی پدیا، تاریخ ایران باستان