گناباد، آسمان نجوم ایران
پیشینه تابناك نجوم گناباد در دوره صفوی
شاهان صفوی با همان میزانی كه در ترویج تشیع تلاش نمودند برای توسعه دانش این مرز و بوم نیزاقدامات مناسبی انجام دادند.
در اصفهان پایتخت حكومت صفوی بیش از ۵۷ مدرسه تاسیس یا مرمت نمودند ،در دیگر شهرهای ایران نیزكم بیش وضع به همین منوال بود، اما بر خلاف همه مركزیت های علمی كه به اصفهان ختم می شد، آسمان نجوم ایران از جایی دیگر تابیدن گرفته بود. مدرسه نجومیه گناباد بخاطر اهمیتی كه پادشاهان صفوی به نجوم می دادند از اهمیت زیادی برخوردار شده بود ومدرسه نجومیه این شهر به بزرگترین دانشگاه نجوم ایران تبدیل شده بود.
دکتر علی اکبر ولایتی در کتاب « پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» بنقل از شاردان ، سیاح فرانسوی عصر صفوی آورده است : « همه اختر شناسان ( منجمان) ایرانی ، دست كم بزرگان آنها از ایالت خراسان از بلده كوچك گناباد هستند ،از خانواده مشهوری كه اختر شناسان بزرگی از آن بر خاسته اند. دانشمندان عروف فلكی ایران ،در ششصد سال اخیر (تا دوره صفوی) همگی از سرزمین خراسان بوده اند : ابوریحان بیرونی،عمر خیام نیشابوری و خواجه نصیر الدین طوسی همه از خراسان برخاسته اند، و شاهنشاه ایران جز اختر شناسانی كه در گناباد زاییده یا پرورش یافته باشد، كس دیگری را به خدمت نمی پذیرد.»
اظهار می كنند:« در بلده مذكور یك مدرسه عالی هیئت و نجوم وجود دارد ، چنانچه استادان علوم فلكی نیز فرزندان خود را برای آموزش و پرورش بدانجا اعزام می دارند»
-شاردن، سیاحتنامه شاردن،ترجمه محمد عباسی ، تهران:۱۳۳۸ ج۵،ص۹-۱۲۶
- علی اكبر ولایتی، پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران ،تهران چاپ دوم ۱۳۸۴،ج ۳،ص
