تبیان، دستیار زندگی

بادگیر

تا کنون فکر کرده اید پنکه چگونه هوا را مطبوع میکند؟ هنگامی که پره های پنکه می چرخد , هوای پشت با فشار به جلو حرکت میکند و جریان مصنوعی هوا ایجاد می شود. این جریان هوا با عبود از مجاورت پوست بدن روند انتقال حرارت بدن انسان را سرعت می بخشد و ما احساس خنکی می کنیم.
بادگیر هم وسیله ای است که هوا را جریان می بخشد. با این تفاوت که در پنکه , جریان برق موتور الکتریکی را و چرخش پره های متصل به موتور هوا را به حرکت در می آورد , در حالی که بادگیر, بادی را که در فضای بیرون می وزد, مهار و به داخل خانه هدایت می کند.
میکند و جریان مصنوعی هوا ایجاد می شود. این جریان هوا با عبود از مجاورت پوست بدن روند انتقال حرارت بدن انسان را سرعت می بخشد و ما احساس خنکی می کنیم.
§بادگیر هم وسیله ای است که هوا را جریان می بخشد. با این تفاوت که در پنکه , جریان برق موتور الکتریکی را و چرخش پره های متصل به موتور هوا را به حرکت در می آورد , در حالی که بادگیر, بادی را که در فضای بیرون می وزد, مهار و به داخل خانه هدایت می کند. §بادگیرها را معمولا متناسب با مصرف و نیاز خانوار می سازند و مسلما هر چه ابعاد ورودی بیشتر باشد , حجم هوای ورودی هم بیشتر خواهد بود.ارتفاع بالاتر هم در کارکرد بهتر بادگیر موثر است.
§دلیل آن هم اختلاف سرعت باد در ارتفاع های مختلف است. در مجاورت زمین , سرعت هوا صفر است و هر چه بالاتر میرویم , سرعت باد بیشتر می شود تا به مقدار ثابت خود می رسد.
§از سوی دیگر در مجاورت زمین گرد و غباد زیادی وجود دارد که با افزایش ارتفاع کاهش میابد. به این ترتیب با افزایش ارتفاع, به هوایی با سرعت بالاتر و گرد و غبار کمتر خواهیم رسید.
§ورودی بادگیر را معمولا درزیر زمین قرار می دهند تا از خنکی زیر زمین هم استفاده شود و فضای مطبوع و شرایط مناسب فراهم شود.
§باد گیر سنتی را میتوان یک نمونه عالی هنر مهندسی به شمار آورد که در حالی که هوای بیرون بسیار گرم است و از آسمان آتش می بارد, بدون صرف هیچ گونه انرژی و صرفا با طراحی مناسب سیستم هدایت هوا, شرایط خنک با تفاوت دمای حدود 30 درجه با بیرون را فراهم کند.
§بادگیر از مظاهر و سمبلهای تمدن ایرانی است دقیقا معلوم نیست اولین بادگیر در کدام شهر ایران ساخته شده ولی سفرنامه نویسان قرون وسطی بیشتر از بادگیرهای شهرهای کویری و گرم و خشک مانند یزد و گناباد و طبس نام برده‌اند.
با ورود معماری مدرن و به ویژه استفاده از تاسیسات مكانیكی به تدریج نقش اقلیم در ساختمان‌ها كم‌رنگ شد اما از نیمه دوم قرن گذشته كه اقلیم و حفظ محیط زیست پیوسته مورد توجه قرار گرفت استفاده از فناوری همگون با محیط طبیعی، بازیافت ضایعات صنعتی و استفاده از انرژی‌های پاك مانند انرژی خورشید، باد و آب اهمیت بسیاری یافتند. در زمینه معماری نیز از این زمان توجه به محیط زیست و تلاش برای طراحی ساختمان‌های اقلیمی و معماری همساز با اقلیم آغاز شد.
§امروزه می‌توان از بادگیر به عنوان مكمل سیستم تهویه و برودت ساختمان استفاده كرد. به وسیله بادگیر می‌توان در مواقعی از سال شرایط آسایش را با تهویه طبیعی تامین كرد و تنها زمانی كه باد دیگر نتواند پاسخگوی نیاز ساكنان باشد باید از تاسیسات مكانیكی بهره گرفت.
حسن فتحی معمار مصری كه تلاش فوق‌العاده‌ای برای تلفیق معماری سنتی و تكنولوژی روز خود انجام داده است، از یك پمپ آب در داخل كانال بادگیر ساختمان‌هایش استفاده می‌كرد كه با ایجاد فواره‌ای در روزهایی كه هوا گرم و پرگرد و غبار بود، هم از میزان گرما و هم از میزان گرد و غبار می‌كاست
§علاوه بر موارد گفته شده، طرح‌های دیگری در سایر كشورها كه با تكیه به تهویه طبیعی طراحی شده به عنوان مثال در مركز فروش بلوواتر انگلیس هوای تازه از طریق دنباله‌ای از بادگیرهای مخروطی با ارتفاع دو متر تامین می‌شود این بادگیرها روی بام سوار شده‌اند تا هوای خنك‌تری را به پایین فرستاده و آن را در فضای داخی پخش كنند. آنها در فاصله 15 متری نسبت به هم و روی محور مركزی مجتمع قرار گرفته‌اند و پس از دریافت جریان هوای خارجی، هوای تازه را به داخل ساختمان می‌فرستند.

نمونه قابل ذكر دیگر لیستر انگلستان است میزان مصرف انرژی در ساختمان كوئینز دانشگاه مونت فورت، نصف انرژی مصرفی در یك ساختمان معمولی مشابه این بنا است كه در آن سیستم تهویه مطبوع استفاده شده است. بادگیرهای مرتفع جلو اغتشاش هوایی را گرفته و برای انتقال هوای داخل به خارج از بنا طراحی شده است.
گاهی مستطیل است با چپیره کردن آنرا تبدیل به دایره می کنند بعد گنبد روی آن سوار می شود . به همین دلیل مرحله چپیره شدن در گنبدسازی شایان توجه است زیرا امکان داشتن زمینه گرد است که اجرای نهایی پوشش گنبد را میسر می سازد
§اگر هنگام عبور از بازار قدیمی یا شبستان یک مسجد به بالاسر خود نگاهی بیندازید, میتوانید گنبدهای کوچکی را مشاهده کنید که بعضا سوراخی در بالای سقف خود دارند.
§هنگامی که باد از روی یک سطح منحنی عبور کند, در بالاترین نقطه منحنی به حداکثر سرعت خود می رسد و در مقابل , فشارش به شدت افت می کند. این افت فشار نسبت هوایی که در زیر وجود دارد, موجب می شود نیرویی به طرف بالا ایجاد شود. در بال هواپیما, این نیرو تعادل هواپیما و حرکت به سمت بالا را تامین می کند. ولی در سقف گنبدی این نیرو موجب می شود هوا از سوراخ درون سقف به بیرون جریان پیدا کند و هوای محیط تهویه شود.
§البته خود سقف گنبدی هم در کاهش انتقال حرارت از بیرون به داخل ساختمان نقش مهمی دارد
- حیاط میزبان تابستانی اهالی خانه
§در خانه های سنتی ایران, حیاط نقش بسیار مهمی از نطر ایمنی و راحتی اعضای منزل به عهده داشته است. خانه به صورتی ساخته می شد که اتاقها دور حیاط قرار گیرند و دیوارها روی حیاط سایه بیندازند.
§بررسی ها نشان می دهد ,در تابستان , وجود حیاط, انرژی مورد نیاز برای خنک سازی ساختمان را کاهش می دهد. زیرا وجود حوض و گل وگیاه باغچه , هوای ورودی به اتاق را خنک تر می کند
§زمین خاصیت جالبی دارد. در تابستان اگر چند متر پایین تر ازسطح زمین را بررسی کنیم, متوجه می شویم دما کمتر از سطح زمین است و در زمستانها دما بیشتر از سطح زمین است.
§خنک شدن در زیرزمین به 2 صورت انجام می گیرد:1- انتقال حرارت از طریق جابجایی با هوای خنک 2- انتقال حرارت از طریق تشعشع با دیوارهای خنک زیرزمین.

تا کنون فکر کرده اید پنکه چگونه هوا را مطبوع میکند؟ هنگامی که پره های پنکه می چرخد , هوای پشت با فشار به- بادگیر
تا کنون فکر کرده اید پنکه چگونه هوا را مطبوع میکند؟ هنگامی که پره های پنکه می چرخد , هوای پشت با فشار به جلو حرکت میکند و جریان مصنوعی هوا ایجاد می شود. این جریان هوا با عبود از مجاورت پوست بدن روند انتقال حرارت بدن انسان را سرعت می بخشد و ما احساس خنکی می کنیم.
بادگیر هم وسیله ای است که هوا را جریان می بخشد. با این تفاوت که در پنکه , جریان برق موتور الکتریکی را و چرخش پره های متصل به موتور هوا را به حرکت در می آورد , در حالی که بادگیر, بادی را که در فضای بیرون می وزد, مهار و به داخل خانه هدایت می کند.
میکند و جریان مصنوعی هوا ایجاد می شود. این جریان هوا با عبود از مجاورت پوست بدن روند انتقال حرارت بدن انسان را سرعت می بخشد و ما احساس خنکی می کنیم.
§بادگیر هم وسیله ای است که هوا را جریان می بخشد. با این تفاوت که در پنکه , جریان برق موتور الکتریکی را و چرخش پره های متصل به موتور هوا را به حرکت در می آورد , در حالی که بادگیر, بادی را که در فضای بیرون می وزد, مهار و به داخل خانه هدایت می کند. §بادگیرها را معمولا متناسب با مصرف و نیاز خانوار می سازند و مسلما هر چه ابعاد ورودی بیشتر باشد , حجم هوای ورودی هم بیشتر خواهد بود.ارتفاع بالاتر هم در کارکرد بهتر بادگیر موثر است.
§دلیل آن هم اختلاف سرعت باد در ارتفاع های مختلف است. در مجاورت زمین , سرعت هوا صفر است و هر چه بالاتر میرویم , سرعت باد بیشتر می شود تا به مقدار ثابت خود می رسد.
§از سوی دیگر در مجاورت زمین گرد و غباد زیادی وجود دارد که با افزایش ارتفاع کاهش میابد. به این ترتیب با افزایش ارتفاع, به هوایی با سرعت بالاتر و گرد و غبار کمتر خواهیم رسید.
§ورودی بادگیر را معمولا درزیر زمین قرار می دهند تا از خنکی زیر زمین هم استفاده شود و فضای مطبوع و شرایط مناسب فراهم شود.
§باد گیر سنتی را میتوان یک نمونه عالی هنر مهندسی به شمار آورد که در حالی که هوای بیرون بسیار گرم است و از آسمان آتش می بارد, بدون صرف هیچ گونه انرژی و صرفا با طراحی مناسب سیستم هدایت هوا, شرایط خنک با تفاوت دمای حدود 30 درجه با بیرون را فراهم کند.
§بادگیر از مظاهر و سمبلهای تمدن ایرانی است دقیقا معلوم نیست اولین بادگیر در کدام شهر ایران ساخته شده ولی سفرنامه نویسان قرون وسطی بیشتر از بادگیرهای شهرهای کویری و گرم و خشک مانند یزد و گناباد و طبس نام برده‌اند.
با ورود معماری مدرن و به ویژه استفاده از تاسیسات مكانیكی به تدریج نقش اقلیم در ساختمان‌ها كم‌رنگ شد اما از نیمه دوم قرن گذشته كه اقلیم و حفظ محیط زیست پیوسته مورد توجه قرار گرفت استفاده از فناوری همگون با محیط طبیعی، بازیافت ضایعات صنعتی و استفاده از انرژی‌های پاك مانند انرژی خورشید، باد و آب اهمیت بسیاری یافتند. در زمینه معماری نیز از این زمان توجه به محیط زیست و تلاش برای طراحی ساختمان‌های اقلیمی و معماری همساز با اقلیم آغاز شد.
§امروزه می‌توان از بادگیر به عنوان مكمل سیستم تهویه و برودت ساختمان استفاده كرد. به وسیله بادگیر می‌توان در مواقعی از سال شرایط آسایش را با تهویه طبیعی تامین كرد و تنها زمانی كه باد دیگر نتواند پاسخگوی نیاز ساكنان باشد باید از تاسیسات مكانیكی بهره گرفت.
حسن فتحی معمار مصری كه تلاش فوق‌العاده‌ای برای تلفیق معماری سنتی و تكنولوژی روز خود انجام داده است، از یك پمپ آب در داخل كانال بادگیر ساختمان‌هایش استفاده می‌كرد كه با ایجاد فواره‌ای در روزهایی كه هوا گرم و پرگرد و غبار بود، هم از میزان گرما و هم از میزان گرد و غبار می‌كاست
§علاوه بر موارد گفته شده، طرح‌های دیگری در سایر كشورها كه با تكیه به تهویه طبیعی طراحی شده به عنوان مثال در مركز فروش بلوواتر انگلیس هوای تازه از طریق دنباله‌ای از بادگیرهای مخروطی با ارتفاع دو متر تامین می‌شود این بادگیرها روی بام سوار شده‌اند تا هوای خنك‌تری را به پایین فرستاده و آن را در فضای داخی پخش كنند. آنها در فاصله 15 متری نسبت به هم و روی محور مركزی مجتمع قرار گرفته‌اند و پس از دریافت جریان هوای خارجی، هوای تازه را به داخل ساختمان می‌فرستند.

نمونه قابل ذكر دیگر لیستر انگلستان است میزان مصرف انرژی در ساختمان كوئینز دانشگاه مونت فورت، نصف انرژی مصرفی در یك ساختمان معمولی مشابه این بنا است كه در آن سیستم تهویه مطبوع استفاده شده است. بادگیرهای مرتفع جلو اغتشاش هوایی را گرفته و برای انتقال هوای داخل به خارج از بنا طراحی شده است.
§گاهی مستطیل است با چپیره کردن آنرا تبدیل به دایره می کنند بعد گنبد روی آن سوار می شود . به همین دلیل مرحله چپیره شدن در گنبدسازی شایان توجه است زیرا امکان داشتن زمینه گرد است که اجرای نهایی پوشش گنبد را میسر می سازد
§اگر هنگام عبور از بازار قدیمی یا شبستان یک مسجد به بالاسر خود نگاهی بیندازید, میتوانید گنبدهای کوچکی را مشاهده کنید که بعضا سوراخی در بالای سقف خود دارند.
§هنگامی که باد از روی یک سطح منحنی عبور کند, در بالاترین نقطه منحنی به حداکثر سرعت خود می رسد و در مقابل , فشارش به شدت افت می کند. این افت فشار نسبت هوایی که در زیر وجود دارد, موجب می شود نیرویی به طرف بالا ایجاد شود. در بال هواپیما, این نیرو تعادل هواپیما و حرکت به سمت بالا را تامین می کند. ولی در سقف گنبدی این نیرو موجب می شود هوا از سوراخ درون سقف به بیرون جریان پیدا کند و هوای محیط تهویه شود.
§البته خود سقف گنبدی هم در کاهش انتقال حرارت از بیرون به داخل ساختمان نقش مهمی دارد

- حیاط میزبان تابستانی اهالی خانه

§در خانه های سنتی ایران, حیاط نقش بسیار مهمی از نطر ایمنی و راحتی اعضای منزل به عهده داشته است. خانه به صورتی ساخته می شد که اتاقها دور حیاط قرار گیرند و دیوارها روی حیاط سایه بیندازند.
§بررسی ها نشان می دهد ,در تابستان , وجود حیاط, انرژی مورد نیاز برای خنک سازی ساختمان را کاهش می دهد. زیرا وجود حوض و گل وگیاه باغچه , هوای ورودی به اتاق را خنک تر می کند
§زمین خاصیت جالبی دارد. در تابستان اگر چند متر پایین تر ازسطح زمین را بررسی کنیم, متوجه می شویم دما کمتر از سطح زمین است و در زمستانها دما بیشتر از سطح زمین است.
§خنک شدن در زیرزمین به 2 صورت انجام می گیرد:1- انتقال حرارت از طریق جابجایی با هوای خنک 2- انتقال حرارت از طریق تشعشع با دیوارهای خنک زیرزمین.