تبیان، دستیار زندگی

سلام

پرسش :

آثار روزه از نگاه قرآن و روایات چیست؟

یا علی

سلام

پاسخ :

الف. آثار و فضایل روزه از نظر قرآن
«یا ایّها الّذین آمنوا كُتب علیكم الصیام كما كتب علی الّذین من قبلكم لعلّكم تتّقون»[1]؛ ای كسانی كه ایمان آورده‌اید روزه بر شما واجب شد كما این كه (هم چنان كه) بر كسانی كه قبل از شما بودند واجب شده بود، شاید پرهیزكار شوید و تقوا پیشه كنید.

اولین و بزرگترین فایدة روزه تقوا است، و آن خود سودی است كه عاید خود شما می‌شود و فایده داشتن تقوی، مطلبی است كه احدی در آن شك ندارد، چون هر انسانی به فطرت خود این معنا را درك می‌كند، و اگر بخواهد به عالم طهارت و رفعت متصل شود، و به مقام بلند كمال و روحانیت ارتقا یابد، اولین چیزی كه لازم است بدان ملتزم شود، این است كه از افسار گسیختگی خود جلوگیری كند، و بدون هیچ قید و شرطی، سرگرم لذت‌های جسمی و شهوات بدنی نباشد، و خود را بزرگتر از آن بداند كه زندگی مادی را هدف بپندارد، و سخن كوتاه آن كه از هر چیزی كه او را از پروردگار تبارك و تعالی مشغول سازد بپرهیزد. و این تقوی تنها از راه روزه و خودداری از شهوات به دست می‌آید. و نزدیك‌ترین راه و مؤثرترین رژیم معنوی و عمومی‌ترین آن به طوری كه همه مردم در همه اعصار بتوانند از آن بهره‌مند شوند، و نیز هم اهل آخرت از آن رژیم سود ببرد، و هم شكم بارگان اهل دنیا؛ عبارت است از شهوت، خودداری از شهوتی كه همه مردم در همه اعصار مبتلای بدانند، ‌و آن عبارت است از شهوت شكم از خوردن و آشامیدن، و شهوت جنسی كه اگر مدتی از این سه چیز پرهیز كنند، و این ورزش را تمرین نمایند، به تدریج نیروی خویشتن داری از گناهان در آنان قوت می‌گیرد، و نیز به تدریج بر ارادة خود مسلط می‌شوند، آن وقت در برابر هر گناهی، عنان اختیار از كف نمی‌دهند و نیز در تقرب به خدای سبحان دچار سستی نمی‌گردند، چون پرواضح است كسی كه خدا را در دعوتش به اجتناب از خوردن و نوشیدن و عمل جنسی كه امری مباح است اجابت می‌كند قهراً در اجابت دعوت به اجتناب از گناهان و نافرمانی‌ها، شنواتر، مطیع‌تر خواهد بود، این است معنای آن كه فرمود: «لعلّكم تتقون»[2]. ضمنا در آیات 187 سوره بقره، 92 سوره نساء و 89 و 95 سوره مایده و 35 سوره احزاب و 4 سوره مجادله خداوند از آثار روزه پذیرش توبه و پاداش نیك و... بشارت داده است.

ب. آثار و فضایل روزه از نگاه روایات:
از دیدگاه روایات روزه دارای آثار و فضایل زیادی است. بعضی از آنها را مختصراً متذكر می‌شویم:

1. روزه جسم و بدن را سالم نگه می‌دارد
قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ: صوموا تصحّوا[3] حضرت رسول اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید: روزه بگیرید تا تندرست بمانید (شوید). یكی از پزشكان روسی به نام الكسی سوفورین روزة طبی (40 روز فقط آب بخورد) برای تجویز بیماری‌های صعب العلاج تجربه كرده و نتایج موفقیت‌ آمیزی از آن به دست آورده بود كه استدلال این طبیب به شرح ذیل می‌باشد:
انواع بیماریها از غذاهای زاید و اضافی كه از معده می‌گذرد و به تصرف بدن نمی‌رسد سرچشمه می‌گیرد. این مواد غذایی اضافه تولید عفونت‌هایی می‌كند كه بهترین شرایط را برای نشو و نمای میكروب‌ها و باكتری‌ها فراهم می‌سازد. بنابراین، اساس درمان همة آنها نیز مصرف كردن و نابود ساختن آن مواد اضافی از طریق گرسنگی و امساك از غذا است. این دو اصل همان است كه در عبارت كوتاه و پرمعنی از یك حدیث مشهور كه از پیغمبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ نقل شده صریحاً آمده است: «المعدةُ بیتُ كلّ داءٍ، و الحمئة رأس كل دواء؛ (بحار الانوار، ج 14) معده خانه تمام دردهاست و امساك بالاترین داروهاست. ولی در تعلیمات اسلامی برای تأمین این منظور دستور ساده وعملی و راحتی داده شد، و آن روزه یك ماهه در هر سال است، مسلما اگر كسی این روزة سادة اسلامی را همه ساله به طور مرتب انجام دهد، و هنگام افطار و سحر از افراط و زیاده‌روی در غذا پرهیز كند، مواد زاید بدن او روی هم متراكم نمی‌گردد، تا نیازی به روزة طبی 40 روزة این طبیب كه در تمام مدت چهل روز باید غذا را مطلقاً ترك گوید پیدا كند. این روزة اسلامی (به شرط رعایت اعتدال در غذای افطار و سحر) خانه تكانی بسیار مفیدی برای بدن خواهد بود و بدن برای نیاز فراوان به مواد غذایی در روز، ذخیرة خود را تدریجاً مصرف نموده و نشاط تازه‌ای پیدا می‌كند و همان نتایج كه از طریق روزة طبی با آن همه زحماتش تحصیل می‌شود، به سادگی فراهم خواهد كرد.[4]

2. تعادل اقتصادی: حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید: براستی خداوند روزه را واجب كرده تا به وسیلة او بین اغنیا و فقرا مساوات و برابری وجود آید، و این برای آن است كه ثروتمندانی كه هرگز درد گرسنگی را احساس نكرده‌اند، به فقرا ترحم نمایند؛ زیرا اغنیا هر گاه (خوردن و آشامیدنی را) اراده نمودند (و هوس هر نوع مأكولات و مشروبات كردند) برایشان میسر است، پس خداوند تبارک و تعالی (روزه را واجب نمود) كه بین بندگانش از فقیر و غنی، برابری به وجود آورد، و این كه سرمایه داران مسلمان درد گرسنگی را لمس نمایند، تا بر ضعفاء رقّت آورند، و بر گرسنگان عالم ترحم نمایند.[5]

3. مهار شهوت جنسی (عفاف): روزه یكی از راه‌های مهار طغیان شهوت جنسی است، بنابراین میان عفت و روزه، رابطه مستقیم وجود دارد، پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید: یا معشر الشباب ان استطاع منكم الباءَةُ ـ ‌فلیتزوّجُ، فانّه اَغضُّ للبصَر و اَحصنُ للفرج و من لم یستَطِعْ فعلَیْه بالصوم: ای گروه جوانان! كسی كه از شما توانایی بر ازدواج داشته باشد، ازدواج كند، زیرا ازدواج سبب می‌شود كه از نوامیس مردم چشم فرو بندد و دامان خویش را از آلودگی به بی‌عفتی حفظ كند و كسی كه توانایی بر ازدواج ندارد، روزه بگیرد.[6]

4. اخلاص: عن فاطمه الزهراء ـ سلام الله علیها ـ: فرضَ الله الصیام تثبیتاً للاخلاص.[7]
حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ فرمود: خداوند روزه را به خاطر تثبیت اخلاص واجب فرموده است.

5. آرامش قلب: قال الباقر ـ علیه السّلام ـ : الصیام و الحج تسكین القلوب.[8]
امام باقر ـ علیه السّلام ـ فرمود: روزه و حجّ آرامش دهندة قلوب آدمیان است.

6. ورود به بهشت: قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ : انّ الجنّه باباً یدعی الدّیان لا یدخل منه الّا صائمون.[9]
حضرت رسول ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید: برای بهشت دری است به نام ریّان كه فقط روزه‌داران از آن در داخل می‌شوند.

7. دعای ملایك: قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ: انّ الله وكّلَ ملائكة بالدّعاء للصّائمین.[10]
حضرت رسول اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید: خداوند ملائكه‌ای را مأمور كرده است تا به روزه داران دعا كنند.

8. استجابت دعا: قال ابوالحسن ـ علیه السّلام ـ دعوة الصائم تستجاب عند افطاره.[11]
امام رضا ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید: دعای روزه دار در هنگام افطار به اجابت می‌رسد.

از آثار دیگر روزه در روایات، می‌توان به دور كردن شیطان از انسان و قبولی اعمال وشفاعتش و... نام برد كه در كتاب بحار الانوار، ج 96 و كتاب علل الشرایع صدوق و خطبه شعبانیّه، بیان شده است.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. روزه از دیدگاه قرآن وعترت، سید جعفر میر عظیمی، مؤسسه انتشارات رسالت.
2. آب درمانی، با مقدمه آیت الله مكارم شیرازی، تألیف آلكسی سوفورین، ترجمه محمد جعفر امالی، ناشر دار الكتب الاسلامیه تهران، بازار سلطانی.
3. روزه، درمان بیماری‌های روح و جسم، سید حسین موسوی راد لاهیجی، دفتر انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

[1] . بقره/ 183.
[2] . طباطبایی، تفسیر المیزان، ترجمه از مصباح یزدی، بنیاد فكری علامه، 1367، ج 2، ص 9.
[3] . مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، تهران، المكتبه الاسلامیه، 1388 هـ ، ج 96، ص 255.
[4] . الكسی سوفورین، ترجمه: محمد جعفر امالی، تهران، انتشارات دار الكتب الاسلامیه، 1375، ص 5.
[5] . وسایل الشیعه، ج 7، ص 3.
[6] . مكارم شیرازی، ناصر، اخلاق در قرآن، مدرسه الامام علی ابن ابیطالب، 1378، ج 2، ص 315.
[7] . بحار الانوار، ج 96، ص 368.
[8] . عظیمی، سید جعفر، روزه از دیدگاه قرآن و عترت، مؤسسه انتشارات رسالت رمضان 1415 هـ .
[9] . بحار الانوار، ج 96، ص 252.
[10] . همان، ص 253.
[11] . همان، ص 255.

با سلام

متشکر

مطالب بسیار عالی بودند

ما به عنوان یک مسلمان لازمه که فلسفه ی روزه گرفتن رو بدونیم

دیگه اینکه

وقتی انسان میبینه پیامبر و ائمه عزیزمون چندین سال پیش این مطالب رو بیان کردند و دانشمندان  تازه به این نتایج رسیدند

از این که مسلمونه و پیرو این مکتب مقدسه احساس غرور میکنه 

به نام خدا

سلام