تبیان، دستیار زندگی

سزاوار است بدانیم زنان در حكومت قائم آل محمد (صلى الله علیه وآله وسلم) چه مى كنند، چه كسانى هستند، چند نفرند، از كجا مى آیند و چه مسؤولیتى باست.

الف: حضور پنجاه زن در بین یاران امام

اولین گروه از زنانى كه به محضر امام زمان مى شتابند آنهایند كه در آن ایام مى زیسته اند و همانند دیگر یاران امام (علیه السلام) به هنگام ظهور در حرم امن الهى به خدمت امام (علیه السلام) مى رساند. در این باره دو روایت وجود دارد:

روایت اول: امّ سلمه ضمن حدیثى درباره علایم ظهور، از پیامبر روایت كرده است كه فرمود: «یعوذ عائذ من الحرم فیجتمع الناس الیه كالطیر الواردة المتفرقة حتى یجتمع الیه ثلاث مأة و اربعة عشر رجلاً فیه نسوة فیظهر على كل جبار و ابن جبار …»

یعنى: در آن هنگام پناهنده اى به حرم امن الهى پناه مى آورد و مردم همانند كبوترانى كه از چهار سمت به یك سو هجوم مى برند به سوى او جمع مى شوند تا اینكه در نزد آن حضرت سیصد و چهارده نفر گرد آمده كه برخى از آنان زن مى باشند كه بر هر جبار و جبار زاده اى پیروز مى شود

روایت دوم: جابر بن یزید جعفى، ضمن حدیث مفصلى از امام باقر (علیه السلام) در بیان برخى نشانه هاى ظهور نقل كرده كه: «و یجیىء و الله ثلاث مأة و بضعة عشر رجلاً فیهم خمسون امرأة یجتمعون بمكة على غیر میعاد قزعاً كقزع الحزیف یتبع بعضهم و هى الآیة التى قال الله اینما تكونوا یأت بكم الله جمیعاً ان الله على كل شىء قدیر

به خدا سوگند، سیصد و سیزده نفر مى آیند كه پنجاه نفر از این عده زن هستند كه بدون هیچ قرار قبلى در مكه كنار یكدیگر جمع خواهند شد. این است معناى آیه شریفه: هر جا باشید خداوند همه شما را حاضر مى كند. زیرا او بر هر كارى توانا است.

پنجاه زن از سیصد و سیزده نفر!

نكته شگفت در این دو روایت این است كه مى فرماید: سیصد و سیزده مرد گرد آیند كه پنجاه نفر ایشان زن هستند!

دوم آنكه: در روایتى كه نام یاران برشمرده شده است نام هیچ زنى وجود ندارد 

در پاسخ این شبهه مى توان گفت: این چند نفر در زمره همان سیصد و سیزده نفر هستند. زیرا اولاً امام (علیه السلام) مى فرماید: «فیهم». یعنى در این عده پنجاه زن مى باشد. دوم: شاید تعبیر مردان بدین سبب باشد كه بیشتر این افراد مرد هستند و این كلمه از باب فزونى عدد مردان، چنین ذكر شده است.

سوم: اگر مقصود همراهى خارج از این عده بود امام مى فرمود: «معهم»، نه اینكه بفرماید «فیهم». زیرا این سیصد و سیزده نفر مانند عدد اصحاب بدر برشمرده شده اند و همه یاران و فرماندهان عالى رتبه و از نظر مقام و قدرت در حد بسیار بالایى هستند كه برخى با ابر جا به جا مى شوند و اینها بدون شك با بقیه مردم آن زمان فرق بسیار دارند. بنابر این اگر بگوییم آنها جزو همان سیصد و سیزده نفر هستند رتبه و موقعیت ویژه قائل شده و اگر در زمره یاران دیگر حضرت هستند از اعتبار كمترى برخوردارند.

ب: زنان آسمانى

دسته دوم چهارصد بانوى برگزیده هستند كه خداوند براى حكومت جهانى حضرت ولى عصر (عجل الله فرجه) در آسمان ذخیره كرده است و با ظهور آن حضرت به همراه حضرت عیسى (علیه السلام) به زمین مى آیند.

ابو هریره از پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) روایت كرده كه: «ینزل عیسى بن مریم على ثمان مأة رجل و اربع مائة امرأة خیار من على الارض و أصلح من مضى».

عیسى بن مریم به همراه هشتصد مرد و چهارصد زن از بهترین و شایسته ترین افراد روى زمین فرود خواهد آمد.

در اینكه این زنان از امتهاى پیشین هستند یا امت اسلامى زمان پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) و معصومین (علیه السلام) هستند یا از دورانهاى مختلف، و از چه زمان و به چه علت به آسمان برده شده اند و براى عهده دارى منصبى در حكومت حضرت مى آیند یا براى مسایل دیگر؟ اینها پرسش هایى است كه این حدیث از آن چیزى نمى گوید.

ج: رجعت زنان

سومین گروه از یاوران حضرت بقیة الله (عجل الله فرجه) زنانى هستند كه خداوند به بركت ظهور امام زمان آنها را زنده خواهد كرد و بار دیگر به دنیا رجعت خواهند نمود. این گروه دو دسته اند: برخى با نام و نشان از زنده شدنشان خبر داده شده و برخى دیگر فقط از آمدنشان سخن به میان آمده است.

پیش از ادامه بحث، عقیده شیعه نسبت به رجعت را بررسى مى كنیم.

یكى از عقاید مسلـّم شیعه این است كه همزمان با ظهور مهدى آل محمد (عجل الله فرجه) برخى از پیامبران مانند حضرت خاتم الانبیاء و معصومین (علیهم السلام) همانند امیر مؤمنان (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) و برخى از مؤمنان حقیقى و پیروان اهل بیت به اذن پروردگار زنده خواهند شد و بار دیگر به دنیا باز مى گردند. بازگشت این عده نه تنها غیر ممكن نیست بلكه از نظر قرآن كریم این پدیده امرى مسلـّم است كه آیات متعددى از آن سخن گفته است. در سوره بقره مى خوانیم:

آیا ندیدى جمعیتى را كه از ترس مرگ از خانه هاى خود فرار كردند و آنان هزاران نفر بودند! خداوند به آنها گفت بمیرید. سپس خدا آنها را زنده كرد و ماجراى زندگى دوباره آنها را درس عبرتى براى آیندگان قرار داد …» 

همچنین قرآن كریم در آیه اى دیگر مى فرماید: یا همانند كسى كه از كنار یك آبادى (ویران شده) عبور كرد، در حالى كه دیوارهاى آن به روى سقفها فرو ریخته بود و (اجساد و استخوان هاى اهل آن در هر سو پراكنده بود. او با خود) گفت: چگونه خداوند آنها را پس از مرگ زنده مى كند! (در این هنگام) خدا او را یكصد سال میراند، سپس زنده كرد و به او گفت: چه قدر درنگ كردى؟ گفت: یك روز یا بخشى از یك روز. فرمود: نه بلكه یكصد سال درنگ كردى. نگاه كن به غذا و نوشیدنى خود (كه همراه داشتى و با گذشت سالها) هیچ گونه تغییر نیافته است؛ ولى به الاغ خود نگاه كن (كه چگونه از هم متلاشى شده است. این زنده شدن تو پس از مرگ، هم براى اطمینان خاطر تو است و هم) براى اینكه تو را نشانه براى مردم قرار دهیم. اكنون به استخوان هاى مركب خود نگاه كن كه چگونه آنها را برداشته، به هم پیوند مى دهیم و گوشت بر آن مى رویانیم. هنگامى كه این حقایق بر او آشكار شد، گفت: مى دانم خدا بر هر كارى توانا است.

سید مرتضى علم الهدى در این باره مى نویسد: علت اینكه شیعه عقیده دارد كه خداوند در موقع ظهور امام زمان (عجل الله فرجه) برخى از مردگان را زنده مى گرداند این است كه به ثواب یارى امام زمان نایل شوند و دولت حق آل محمد را كه در انتظار آن بوده اند از نزدیك شاهد باشند و تا انتقام عده اى از ظالمان را به چشم ببینند و از ظهور حق و اعتلاى كلمه توحید لذت ببرند.

در منابع معتبر اسلامى نام سیزده زن یاد مى شود كه به هنگام ظهور قائم آل محمد (صلى الله علیه وآله وسلم) زنده خواهند شد و در لشكر امام زمان به مداواى مجروحان جنگى و سرپرستى بیماران خواهند پرداخت.

طبرى در دلائل الامامة، از مفضل بن عمر نقل كرده كه امام صادق (علیه السلام) فرمود: همراه قائم (آل محمد صلى الله علیه وآله وسلم) سیزده زن خواهند بود. گفتم آنها را براى چه كارى مى خواهد؟ فرمود: به مداواى مجروحان پرداخته، سرپرستى بیماران را به عهده خواهند گرفت. عرض كردم: نام آنها را بفرمایید.

فرموده: قنواء، دختر رشید هجرى، ام ایمن، حبابه والبیه، سمیه، مادر عمار یاسر، زبیده امّ خالد احمسیّه، امّ سعید حنفیه، صیانه ماشطه، امّ خالد جهنّیه

صیانه ماشطه در زمان حضرت موسى مى زیسته است و مادر عمار یاسر در ابتداى بعثت به شهادت رسید. حبابه در زمان على (علیه السلام) و قنواء در زمان امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) و بقیه در زمان هاى دیگر زندگى مى كرده اند.

این گروه سیزده نفرى رجعت خواهند كرد و خداوند براى قدردانى از آنها، به بركت امام زمان آنها را زنده خواهد كرد.

در این روایت امام صادق (علیه السلام) از آن سیزده زن فقط نام نه نفر را یاد مى كند. در كتاب خصایص فاطمى به نام نسیبه، دختر كعب مازینه، و در كتاب منتخب البصائر به نام وتیره و أحبشیه اشاره شده است 

جز این سه نفر، نام دیگرى به میان نیامده است.

د ـ بانوان منتظر

چهارمین گروه یاوران امام زمان، بانوان پرهیزكارى هستند كه پیش از ظهور بقیة الله رحلت كرده اند. به ایشان گفته مى شود امام تو ظاهر گشته است، اگر مایلى مى توانى حضور داشته باشى. آنان نیز به اراده پروردگار زنده خواهند شد.

رجعت زنان مربوط به گروه خاصى نیست و هر بانویى خود را با خواسته ها و شرایط زندگى در حكومت مهدى آل محمد (عجل الله فرجه) تطبیق دهد ممكن است در آینده از رحمت خداوندى بهره مند گشته، براى یارى امام زنده شود. یكى از آن شرایط خواندن دعاى عهد است كه در فرد، نوعى آمادگى براى پذیرش حكومت آخرین ذخیره الهى ایجاد مى كند. به فرموده امام صادق (علیه السلام): هر كه چهل صبح دعاى عهد را بخواند از یاوران قائم ما باشد و اگر هم پیش از ظهور آن حضرت از دنیا برود خداوند او را از قبر بیرون آورد تا در خدمت آن حضرت باشد …

زنان سرافراز

اینك به اختصار به شرح حال برخى از زنان نامبرده اشاره مى كنیم:

1 ـ صیانه ماشطه

او یكى از همان سیزده بانویى است كه در دولت حضرت مهدى (عجل الله فرجه) زنده شده، به دنیا باز مى گردد. وى همسر حزقیل، پسر عموى فرعون، و شغلش آرایشگرى دختر فرعون بود. او همانند شوهرش به پیامبر زمان خود، حضرت موسى، ایمان آورده بود اما همچنان ایمان خود را پنهان مى كرد.

نوشته اند: روزى وى مشغول آرایش دختر فرعون بود كه شانه از دستش افتاد و بى اختیار نام خدا را بر زبان جارى ساخت. دختر فرعون گفت: آیا نام پدر مرا بر زبان آوردى؟ گفت: نه، بلكه نام كسى را بر زبان آوردم كه پدر تو را آفریده است. دختر فرعون ماجرا را نزد پدر بازگو كرد و فرعون صیانه را احضار كرد و گفت: مگر به خدایى من اعتراف ندارى؟ گفت: هرگز! من از خداى حقیقى دست نمى كشم و تو را پرستش نمى كنم.

فرعون دستور داد تا تنور مسى برافروزند و همه بچه هاى آن زن را در حضوش در آتش افكنند. چون نوبت به طفل شیر خوارش رسید صیانه مى خواست به ظاهر از دین برائت جوید كه كودك شیر خوارش به زبان آمد و گفت: مادر صبر كن كه تو بر حق هستى! فرعونیان آن زن و بچه شیر خوارش را در آتش افكنده، سوزاندند و خداوند در اثر صبر و تحمل آن زن در راه دین، او را در دولت مهدى زنده مى گرداند تا هم به آن حضرت خدمت كند و هم انتقام خود را از فرعونیان بگیرد.

2 ـ سمیه، مادر عمار یاسر

وى هفتمین نفرى بود كه به اسلام گروید و بدین سبب دشمن سخت به خشم آمد و بدترین شكنجه ها را بر او روا داشت

او و شوهرش یاسر در دام ابو جهل گرفتار آمدند و او نخست آنها را اجبار كرد كه پیامبر خدا را دشنام دهند، اما آنها حاضر به چنین كارى نشدند. او نیز زره آهنى به سمیه و یاسر پوشاند و آنها را در آفتاب سوزان نگه داشت. پیامبر كه گاه از كنارشان عبور مى كرد آنها را به صبر و مقاومت سفارش مى نمود و مى فرمود: «صبراً یا آل یاسر فان موعدكم الجنة»: اى خاندان یاسر، صبر پیشه سازید كه وعده گاه شما بهشت است. سرانجام ابو جهل بر هر یك ضربتى وارد ساخت و ایشان را به شهادت رساند

خداوند این زن را به پاداش صبر و مجاهدتى كه در راه اعتلاى اسلام نشان داد و بدترین شكنجه را از دشمن خدا تحمل كرد، در ایام ظهور مهدى آل محمد (صلى الله علیه وآله وسلم) زنده خواهد نمود تا تحقق وعده الهى را ببیند و در لشكر ولىّ خدا به یاوران آن حضرت خدمت كند.

3 ـ نسیبه، دختر كعب مازنیه

او معروف به امّ عماره و از زنان فداكار صدر اسلام است كه در برخى از جنگهاى پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله وسلم) شركت جسته و مجروحان جنگى را مداوا كرده است. او در جنگ احد بهترین نقش را ایفا كرد. با دیدن صحنه فرار مسلمانان و تنها گذاشتن پیامبر به دفاع از جان شریف پیامبر پرداخت و در این راه بدنش زخمهاى فراوان برداشت.

پیامبر عزیز این فداكارى را ستود و به فرزندش عماره چنین فرمود: امروز مقام مادر تو از مردان جنگى والاتر است

پس از فروكش كردن جنگ، نسیبه با سیزده زخم سنگین به همراه دیگر مسلمانان به خانه برگشت و به استراحت پرداخت. با شنیدن فرمان پیامبر خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) كه فقط مجروحان جنگ باید به تعقیب دشمن بشتابند، نسیبه از جاى برخاست و آماده رفتن شد، اما به علت شدت خونریزى نتوانست شركت كند. همین كه پیامبر از تعقیب دشمن برگشت، پیش از آنكه به خانه برود، عبدالله بن كعب مازنى را براى احوالپرسى نسیبه و سلامتى وى به نزد او فرستاد و چون از سلامتى وى آگاه گشت شادمان موضوع را به پیامبر خبر داد

نسیبه از كسانى است كه براى یارى امام مهدى (عجل الله فرجه) زنده خواهد شد

4 ـ امّ ایمن

از زنان پرهیزكار و خدمتكار حضرت رسول (صلى الله علیه وآله وسلم) است. پیامبر به او مادر خطاب مى كرد و مى فرمود: «هذه بقیة اهل بیتى» : این زن، باقى مانده اى از خاندان من است. وى همواره در كنار زنان مجاهد، در جبهه جنگ به مداواى مجروحان مى پرداخت

امّ ایمن از شیفتگان خاندان امامت بود كه در ماجراى فدك، حضرت زهرا (سلام الله علیها) او را به عنوان شاهد معرفى كرد. وى پنج یا شش ماه پس از پیامبر از دنیا رفت

خداوند به بركت مهدى آل محمد (عجل الله فرجه) به هنگام ظهور، او را زنده مى گرداند تا در لشكرگاه امام به خدمت گماشته شود.

5 ـ امّ خالد

در روایت دو بانو بدین نام مشهور شده اند: امّ خالد احمسیه و امّ خالد جهنّیه. شاید مقصود امّ خالد مقطوعة الید (دست بریده) باشد كه یوسف بن عمر، پس از به شهادت رساندن زید بن على بن الحسین در كوفه، دست او را به جرم شیعه بودن قطع كرد. در كتاب رجال كشّى درباره شخصیت و مقام این زن فداكار از امام صادق (علیه السلام) مطلبى ذكر گردیده كه حایز اهمیت است. ابو بصیر گوید: در خدمت امام صادق (علیه السلام) نشسته بودیم كه امّ خالد مقطوعة الید از راه رسید. حضرت فرمود: اى ابا بصیر، آیا میل دارى كه كلام امّ خالد را بشنوى؟ من عرض كردم: آرى اى فرزند رسول خدا، با شنیدن آن شادمان مى گردم … در همان موقع امّ خالد به خدمت امام آمد و سخن گفت: دیدم وى در كمال فصاحت و بلاغت صحبت مى كند. سپس حضرت پیرامون موضوع ولایت و برائت از دشمنان با او سخن گفت

6 ـ زبیده

مشخصات كاملى از او نقل نشده است. احتمال دارد زبیده زن هارون الرشید باشد كه شیخ صدوق (رحمه الله) درباره اش گفته است: وى یكى از هواداران و پیروان اهل بیت (علیهم السلام) است. هنگامى كه هارون دانست از شیعیان است قسم خورد كه طلاقش دهد. زبیده كارهاى خدماتى بسیارى داشت كه یكى آبرسانى به عرفات است. همچنین نوشته اند وى یكصد كنیز داشت كه پیوسته مشغول حفظ قرآن بودند و همیشه از محل سكونت او صداى تلاوت قرآن شنیده شد. زبیده در سال 216 ق. رحلت كرد

7 ـ حبّابه والبیّه

از زنان والا مقامى است كه دوره زندگى هشت امام معصوم را درك كرد و پیوسته مورد لطف و عنایت ایشان قرار داشت. در یك یا دو نوبت به وسیله امام زین العابدین و امام رضا (علیهما السلام) جوانى اش به او بازگردانده شد. اولین ملاقات وى با امیر مؤمنان (علیه السلام) بود كه از آن حضرت دلیلى بر امامت درخواست كرد. حضرت در حضور وى سنگى را برداشت و بر آن مهر خود را نقش كرد و اثر آن مهر در سنگ جاى گرفت و به او فرمود: پس از من هر كه توانست در این سنگ چنین اثرى بر جاى بگذارد او امام است. از این رو حبابه پس از شهادت هر امامى نزد امام دیگر مى رفت و آنان مهر خود را بر همان سنگ مى زدند و اثر آن نقش مى بست. نوبت كه به امام رضا (علیه السلام) رسید حضرت نیز چنین كرد. حبابه نه ماه پس از رحلت امام رضا (علیه السلام) زنده بود و پس از آن بدرود حیات گفت

روایت شده است كه وقتى حبابه به خدمت امام زین العابدین (علیه السلام) رسید یكصد و سیزده سال از عمرش سپرى شده بود. حضرت با انگشت سبابه خود اشاره اى نمود و جوانى اش بازگشت

همچنین نوشته اند: صورت حبابه از زیادى سجود سوخته و از عبادت همانند چوب خشكیده اى شده بود

8 ـ قنواء

دختر رشید هجرى، یكى از شیعیان و پیروان على (علیه السلام) و خود از یاران با وفاى حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) است وى دختر بزرگمردى است كه در راه محبت و دوستى امیر مؤمنان (علیه السلام) به طرز دلخراشى به شهادت رسید. از گفتار شیخ مفید برمىآید كه قنواء به هنگام ورود پدرش نزد عبید الله بن زیاد شاهد قطع دو دست و دو پاى پدر خود بوده و به كمك دیگران بدن نیمه جان پدر را از دار الاماره بیرون آورده و به خانه منتقل كرده است. روزى قنواء به پدرش گفت: پدر جان، چرا این همه خود را به رنج و مشقت عبادت مى اندازى؟ پدر در جواب گفت: دخترم! پس از ما گروهى خواهند آمد كه بینش دینى و شدت ایمانشان از ما، كه این همه خود را به زحمت عبادت انداخته ایم، بیشتر است