تبیان، دستیار زندگی

طبق این دو اصل ما موظفیم دوستان خدا را دوست بداریم و دشمنان خدا را دشمن و پیشوایان بزرگ دین یعنی پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و امامان معصوم (علیهم السّلام) را در همه چیز الگوی خود قرار دهیم. این تولی و تبری یا «حب فی الله و بغض فی ا...» یكی از گام های مهم و موثر در تهذیب نفس و سیر و سلوك الی الله است. روی همین اصل، بسیاری از علمای اخلاق وجود استاد و مربی را برای رهروان این راه، لازم شمرده اند.

قرآن مجید می فرماید:
«قد كانت لكم اسوة حسنة فی ابراهیم و الذین معه اذقالوا لقومهم انا برآء منكم و مما تعبدون من دون الله» (سوره ممتحنه، آیه ٤)
و یا «لقد كان لكم فی رسول الله اسوة حسنة لمن كان یرجوا الله و الیوم الاخر و ذكرالله كثیرا» (سوره احزاب، آیه ٢١)
موضوع حائز اهمیت در این باب این است كه چگونه می توانیم پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و امامان معصوم (علیهم السّلام) را با این كه عصر آنان گذشته و در زمان ما حضور ندارند، الگوی خویش قرار دهیم. با این كه شیوه زندگی و رفتار آن روزگار با اكنون تفاوت فراوان كرده است؟ در پاسخ به این سوال به دو نكته اساسی باید توجه داشت:
اول این كه ارزش های انسانی دارای دو جنبه است، یكی ثابت و دیگری متغیر.

چهره ثابت آن، همان جنبه ای است كه به انسانیت مربوط می شود و صورت متغیر آن، قالبی است كه آن ارزش در آن متجلی می شود. زمان و تغییر و تبدیل اوضاع، تنها قادر است در مورد دوم اثر بگذارد و آن را متحول كند ولی اصل و حقیقت آن ارزش، دستخوش تغییرات زمانی و مكانی نمی شود. برای مثال «علم آموزی» یكی از ارزش های والای انسانی و اسلامی است كه در عصر پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و امامان (علیهم السّلام) به خاطر نبود رشته های مختلف علوم و بسیط بودن نیازمندی های بشر، تنها علم دین و برخی دانش های مفید مرسوم آن زمان، مورد تاكید بوده اند ولی این بدان معنا نیست كه دانش مورد توصیه اسلام، همان ها بوده است و علوم مفید و مورد نیاز كنونی بشر، مشمول آن نباشند و یا «زهد» یكی از ارزش های انسانی است كه مورد سفارش اسلام است، ولی این عمل در رفتار معصومان (علیهم السّلام) با توجه به اوضاع و مناسبات اقتصادی و اجتماعی آن روزگار، به صورتی ظهور می یافته است كه آن صورت برای زمان ما مناسب نیست و اگر خود آن پیشوایان نور، در عصر ما حضور می داشتند و در همین اوضاع و احوال به سر می بردند، قطعا در عمل به این دستور دینی، راهی مطابق با اقتضائات این دوران می رفتند.

بنابراین وقتی سخن از ارزش های دینی به میان می آید و لزوم اقتدا به سیره پاك امامان (علیهم السّلام) مورد تاكید قرار می گیرد، این بدان معنا نیست كه آن اوصاف و حقایق، تنها یك قالب داشته به صورتی كه اگر كسی نخواهد آن را در زمان خود پیاده كند، الزاما باید از اصل آن صرف نظر كند، بلكه همان گونه كه در مورد برخی مسایل فقهی، اصول ثابت و متغیر وجود دارد، در زمینه موضوعات اخلاقی نیز همین گونه است. برای معرفی الگوی دینی به جوانان، این قضیه باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.

دو ركن اساسی در پیروی از الگو

شخصی كه به عنوان «الگو» در زندگی كسی برگزیده می شود، از دو جهت در فرد اقتداكننده اثر می گذارد؛ یكی آن كه قلب او را تسخیر كرده و در كمند خویش می گیرد و دیگری آن كه عمل و رفتار او را در راستای عملكرد خود قرار می دهد و این دو امر می تواند تمام استعدادها و قوای انسانی او را، در راستای نزدیك شدن و تشابه به شخص اسوه، بسیج كند و كار محبت قلبی، شتاب دادن به حركت در جهت تطابق عمل و منش با شخص الگو است. بر همین اساس، ما دو وظیفه عمده در برابر معصومان (علیهم السّلام) به عنوان مقتدایان تربیت و كمال خود داریم:
١ - مودت: قرآن كریم از قول تمامی انبیا نقل می كند كه آنان به قوم خود می گفتند:
«ما در برابر كار رسالت خویش از شما اجری نمی خواهیم» (شعرا، آیات ١٠٩، ١٢٧، ١٤٥، ١٦٤، ١٨٠).


و این سخن را بی هیچ استثنایی بیان می كردند ولی در مورد پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) ، همین كلام، با یك استثنا آمده و آن محبت و دوستی اهل بیت آن حضرت است. (شوری /٢٣) در آیه دیگری به این حقیقت اشاره می كند كه آن چه آ ن حضرت، به عنوان اجر رسالت خود طلب كرده است، سود آن مرجعی جز خود مردم ندارد. (ر. ك سبا، آیه ٤٨)

٢ - وظیفه مهم دیگر عمل بر طبق سخن و رفتار آن اسوه های هدایت است و تنها در این صورت است كه وقتی با محبت و عشق به آن ها جمع شد، تاسی عملی و شیعه بودن محقق می شود. (ر. ك یادداشت های استاد مطهری ج ١ ص ١١٧) امام صادق (علیه السّلام) فرمودند: پدرم امام باقر(علیه السّلام) به گروهی از شیعیان فرمود: هر كس به امامی اقتدا كرده و او را به عنوان پیشوا و اسوه خود قرار داده است باید عمل خود را مطابق با شیوه و عمل او قرار دهد، (ارشاد القلوب، ص ١٠١)

نمونه هایی از آثار و بركات آزادگی در سیره حسینی

حقیقت آزادگی این است كه انسان فقط بنده خدای متعال باشد و از بندگی غیرخدا رها باشد، همین حقیقت را امام علی(علیه السّلام) خطاب به فرزندش بیان می كند: كه لا تكن عبد غیرك و قد جعلك الله حرا (نهج البلاغه نامه ٣١) بنده دیگری مباش كه خداوند تو را آزاد آفریده است.

غلام همت آنم كه زیر چرخ كبود
زهرچه رنگ تعلق پذیرد آزاد است

حال این نوع آزادگی آثار و بركاتی دارد كه به نمونه هایی از آن اشاره می شود:
١ - شجاعت: خداوند در توصیف ویژگی های مردان الهی و مبلغان راه حقیقت، شجاعت و شهامت را یكی از بارزترین صفات و خصلت های آنان می شمارد و می فرماید: «الذین یبلغون رسالات الله و یخشونه و لا یخشون احدا الا الله و كفی بالله حسیبا.» (احزاب /٣٩)
و شجاعت در گفتار و كردار حضرت اباعبدا... الحسین(علیه السّلام) متجلی بوده كه آن نشان روح آزاد و عظمت نفسش می باشد. همان طور كه پدربزرگوارش در نهج البلاغه فرمود: «به خدا سوگند اگر تمام عرب در نبرد با من پشت به پشت هم دهند، از صحنه جنگ روی برنگردانم و اگر فرصت باشد به پیكار همه آن ها می شتابم.» (نامه ٤٥) حسین(علیه السّلام) در روز عاشورا آن چنان شجاعانه می رزمید كه در لحظات آخر عمرسعد به لشكریان گفت: وای بر شما، آیا می دانید با چه كسی می جنگید؟ این فرزندكشنده عرب است، پس از هر طرف بر او حمله كنید. (مناقب آل ابی طالب، ج ٣ ص ٢٥٨) امام زمان(عجّل الله تعالی فرجه الشریف) با اشاره به رشادت های جدش خطاب به آن حضرت می فرماید: زمانی كه لشكر كوفه تو را قویدل و نترس و پرجرات یافتند و توانایی جنگ با تو را نداشتند دام های مكرشان را بر سر راهت نهادند و با حیله و شرارتشان به مقابله با تو برخاستند. (همان ص ٥٠٣) و این نشان از روحیه آزاد حسین بن علی(علیه السّلام) و روحیه ذلت بار دشمنانش است.

٢ - صلابت و قاطعیت: از دیگر ویژگی های رهبران آسمانی در پرتو آزادگی آن ها اراده پولادین و صلابت در راه هدف است و امام حسین(علیه السّلام) از چنین صلابتی برخوردار بود. ایشان در پاسخ برادرش محمدحنفیه- كه راه های مصلحت آمیزی برای حضرت پیشنهاد می كرد- اراده خلل ناپذیر خودرا در مبارزه با یزید چنین ابراز می كند برادرم! اگر در روی زمین هیچ گونه پناهگاه و مركز امنی نباشد، با یزیدبن معاویه بیعت نخواهم كرد. (موسوعه كلمات الامام الحسین، ص ٢٨٩)

٣ -زهد و دنیاگریزی: زهد عبارت است از ترك و بی اعتنایی به امور مادی دنیا در مقابل یك حقیقت دیگر كه آن خدا یا آخرت یا شرافت و یا آزادی و یا چیز دیگر است. این ترك زندگی دنیوی نیست بلكه ترك یك نوع از زندگی یعنی لذت گرایی و انتخاب نوعی دیگر از زندگی است كه همراه با عزت و شرافت و كرامت انسانی است و این نوع زندگی اجتماع را می سازد و زندگی غیرزاهدانه است كه موجب فنا و سقوط ملت هاست. (یادداشت های استاد ج ٥ ص ٣٧٨) و امام حسین(علیه السّلام) هم از نظر اندیشه، و هم از نظر رفتاری در بالاترین سطح زهد قرار داشت. امام می فرماید: خداوند دنیا را وسیله آزمایش و مردم را برای فانی شدن آفرید. پس تازه هایش كهنه و نعمت هایش زایل و شادی آن مبدل به غم می شود و خانه و منزلگاهی است زودگذر و كوتاه مدت پس برای آخرت توشه ای برگیرید كه بهترین توشه تقواست (فرهنگ سخنان امام حسین(علیه السّلام) ص٣٢١)

٤ - سخاوت و بخشندگی: امام حسین(علیه السّلام) می فرماید: كسی كه بخشش نماید، بزرگی خواهد یافت و هركس بخل ورزد، پست خواهد شد و یقینا بخشنده ترین مرد كسی است كه نیازمندی كه از او امید یاری ندارد، بخشش كند. (همان، ص ٨٢)

روزی شخصی برای حل مشكل نزد آن حضرت آمد و هنوز لب به سخن نگشود كه حضرت به او فرمود: ای برادر خواسته ات را به صورت شفاهی مطرح نكن. خواسته خود را در كاغذی بنویس تا ان شاء الله من با انجام دادن آن، موجبات خوشحالی تو را فراهم آورم. او نیز نامه ای نوشت و حضرت پاسخ دادند و در ادامه حضرت به او فرمود:
ای برادر اگر روزی گرفتار شدی مشكل خود را جز برای سه كس اظهار نكن: ١- افراد دیندار ٢- جوانمرد ٣- انسان هایی كه شرافت خانوادگی دارند. زیرا دیندار برای حفظ دین خود به تو یاری می رساند و جوانمرد به سبب مردانگی خود حیا می كندو به كارت رسیدگی می كند و فرد اصیل و شریف نیز می داند كه تو با رفتن نزد او، از آبرویت مایه گذاشته ای و برای انجام خواسته ات كوشیده ای، لذا آبرو و شخصیت تو را حفظ می كند.» (تحف العقول ص ٢٤٧)

کاربر گرامی؛

کسی که به دنبال بحث تخصصی هست برای مطالعه اون بحث وقت و حوصله میذاره.

این بحث برای دوستان علاقه مند بود که وقت برای خواندنش گذاشتن.

یا علی(ع)مدد