تبیان، دستیار زندگی

از زمانی كه امام عصر(ع) از دیده‏ها پنهان شده و در پس پرده غیبت زندگی خود را شروع كرده است، انبوهی از پرسش‌ها، پیرامون مسائل غیبت مطرح شده است كه بسیاری از آنها از یك پیشینه دیرینه‏ای برخوردار است، به گونه‏ای كه بسیاری از این سؤال‌‌ها در نوشته‏های نویسندگان كتاب‌های مربوط به امام زمان(ع) در قرن چهارم و پنجم اسلامی مطرح گردیده و علما پاسخ‌های مناسبی به آن داده‏اند.

از جمله پرسش‌های رایج درباره امام زمان(ع) این است كه:
ـ به فرض قبول امامی كه فرزند بلافصل امام عسكری(ع) است چه خاصیتی بر وجود ایشان مترتب است؟
ـ اگر امام، پیشوای مردم است باید ظاهر باشد. بر وجود امام ناپیدا چه فایده‏ای می‏توان یافت؟
ـ امامی كه صدها سال است، غایب است، نه دین را ترویج می‏كند، نه مشكلات جامعه را حل می‏نماید، نه پاسخ مخالفان را می‏دهد، نه امر به معروف و نهی از منكر می‏كند، نه از مظلومی حمایت می‏كند و نه حدود و احكام الهی را جاری می‏سازد، بود و نبودش با هم چه تفاوتی دارند؟
ـ در دوران غیبت كه آن جمال الهی از دیدگان ما ناپیداست نحوه استفاده ما از آن حضرت چگونه است؟

پیش از پاسخ‌گویی به این پرسش‌ها ذكر نكاتی چند در این باره ضروری است:

1. ظاهراً این اشكالات از زبان كسانی مطرح می‏گردد كه در واقع نه امام را شناخته‏اند و نه به معنای حقیقی امامت پی برده‏اند. و امام را مانند رهبری عادی كه كارش مسئله‏گویی و حداكثر، اجرای حدود و احكام است می‏دانند، در حالی كه مقام امامت و ولایت به مراتب از این مقامات ظاهری شامخ‏تر و والاتر است و باید دانست كه مفهوم غایب بودن امام مهدی(ع) این نیست كه وجودی نامرئی دارد و به یك وجود پنداری شبیه‏تر است، بلكه او نیز از یك زندگی طبیعی عینی خارجی برخوردار است و تنها استثنایی كه در زندگی او وجود دارد، عمر طولانی اوست و الاّ آن وجود نازنین، در جامعه انسانی به‏طور ناشناس زندگی می‏كند.

2. باید گفت، اگر چه حضور شخصی امام غایب در بین مردم سبب می‏شود كه مسلمانان از بركات بیشتر و در سطح وسیع‏تری بهره‏مند شوند، ولی این چنین نیست كه اگر شخص امام غایب بود هیچ‏گونه فایده و ثمره‏ای برای امت اسلام و مردم نداشته باشد، بلكه مردم را تحت نفوذ شخصیتی خود می‏گیرد زیرا آثار امام ـ كه بقیةالله در زمین است ـ بر دو قسم می‏باشد:

1. آثار حضور؛
2. آثار ظهور؛

و غیبت امام به معنای عدم ظهور اوست، نه عدم حضور1.

3. مسئله فوائد وجودی امام غایب از طرق ذیل قابل بررسی و محل بحث است:
1. از طریق محاسبات اجتماعی؛
2. از طریق قرآن و نهج‏البلاغه؛
3. از طریق روایات متعدد معصومین(ع).

تا هر فردی به فراخور فكر خود، یكی از این طرق یا هر سه را بپذیرد؛ به‏گونه‏ای كه شخص غیر معتقد، به اصالت قرآن و نهج‏البلاغه، از طریق اول می‏تواند فایده وجود امام غایب را به خوبی درك كند.
اینك؛ بیان این راه‌ها و پاسخ به سؤال موردنظر به كمك آنها:

1. وجود رهبر مایه بقای مكتب است
محاسبات عقلی و اجتماعی ثابت می‏كند كه اعتقاد به وجود چنین امامی، در طول مدت، اثر عمیقی در اجتماع شیعه داشته است كه اكنون به آن اشاره می‏كنیم:
اصولاً هر جامعه‏ای برای خود تشكیلات و سازمانی دارد، و برای بقا و ادامه كار سازمان‌ها و به منظور تعقیب هدف، وجود رهبری لازم است. هرگاه این رهبر در دل اجتماع باشد، وجود و مداخله‏اش در رهبری و گردش تشكیلات و سازمان‌ها لازم و ضروری خواهد بود، ولی هرگاه كه رهبر به عللی محبوس، یا تبعید و دور افتاده، یا مریض و بیمار باشد، وجود او برای پیگیری امور اجتماع و افراد، كافی خواهد بود؛ زیرا باز مردم به امید آن رهبر، دست به دست هم داده، كارها را ادامه می‏دهند. در طول تاریخ، در میان ملل زنده كه قیام و نهضت‌هایی داشتند، برای این مطلب گواهی‌های فراوانی وجود دارد كه نشان می‏دهد تا آن رهبر از حیات و زندگی برخوردار بوده، هر چند از نزدیك موفق به رهبری نمی‏شده، اما تشكیلات آن گروه، باقی و پایدار می‏مانده‌است؛ اما لحظه‏ای كه حیات و زندگی او به پایان می‏رسید، تفرقه و دو دستگی، تشتّت قوا و پراكندگی و نابسامانی در میان جمعیت حكم‏فرما می‏گردید.

بهترین شاهد بر این‏كه وجود رهبر، حافظ نظام و نگاه‌دارنده مكتب و مایه تشكّل پیروان اوست، ماجرای نبرد احد است. در جنگ احد، به‏طور اشتباه، و یا از روی غرض‏ورزی، ندایی در قلب لشكر بلند شد:
ألا قد قُتل محمّد
محمد كشته شد.

این خبر ناگوار، زمانی در میان مسلمانان منتشر شد كه آنان مشغول دفاع از تجاوز و تعدّی مهاجمان بودند. وقتی شایعه مرگ رهبر قوت گرفت، نظام و پیوستگی آنان چنان گسسته گردید كه هر كدام به گوشه‏ای فرار كرده و دست از نبرد كشیدند و گروهی به فكر پیوستن به لشكر دشمن افتادند، اما هنگامی كه خبر قتل پیامبر تكذیب شد، لشكر از هم پاشیده، بار دیگر به دلگرمی وجود رهبر از نقاط مختلف دور پیامبر گرد آمده و نبرد و دفاع را از سر گرفتند. خداوند، در قرآن كریم، این حقیقت را به خوبی بیان فرموده:
و ما محمّد، الاّ رسول قد خلت من قبله الرّسل أفإن مات أو قتل انقلبتم. علی أعقابكم و من ینقلب علی عقبیه فلن یضرّالله شیئاً و سیجزی الله الشّاكرین.2

با این توضیح، درباره امام زمان(ع) باید گفت: آیا اعتقاد به وجود امام حی و حاضر، ناظر، مستعد و آماده برای نهضت، هر موقعی كه خدا بخواهد، در حفظ وحدت جمعیت و تشكیلات، بالأخص آماده كردن افراد برای نهضت و قیام بر ضدّ جور، استبداد و خودكامگی، و افسانه‏پرستی و تفرقه‏اندازی مؤثر نیست؟

هرگاه جمعیتی معتقد شود كه رهبر آنان در قید حیات و زندگی بوده و پیوسته مترقب فرمان الهی است كه از پس پرده غیبت بیرون آید، به‏طور مسلم ناامید نمی‏شود، وحدت كلمه خود را از دست نمی‏دهد و در حفظ مكتب خویش می‏كوشد.

بنابراین اگر رهبر یك جنبش در میان مردم هم نباشد، وجود واقعی او می‏تواند الهام‏بخش معنوی و مایه امید، تحرّك و یادآوری گردد و اما در مورد این‏كه چرا خداوند امام را در موقع ظهور خلق نكرد، باید گفت: اگر چنین بود، اصولاً عنوان انتظار ظهور مصلح، واقعیت خارجی پیدا نمی‏كرد، زیرا انسان‌ها در انتظار فردی می‏توانند باشند كه به زنده بودنش معتقدند والاّ نمی‏توان بشریت را به این دلخوش داشت كه چند سال بعد ممكن است كسی به دنیا آید كه قرار است نقش منجی را ایفا كند. پس آدمیان در شناخت دقایق و ظرایف حیات و برای آنكه در مسیر تكاملی به پیكار برخیزند، لازم است كه از وجود رهبری، حتی اگر غایب باشد، الهام گرفته و بهره‏مند گردند.

2. امیرمؤمنان(ع) در نهج‏البلاغه برای خدا دو نوع حجت معرفی می‏نمایند: یكی حاضر و آشكار و دیگری غایب و ناپیدا. آنجا كه می‏فرماید:
اللّهمّ، لا تخلوا الأرض من قائم لله بحجّة إمّا ظاهراً مشهوراً أوخائفاً مغمورا لئلّاتبطل حجج‏الله و بیّناته.3

پروردگارا، روی زمین هیچ‏گاه از حجت‌های تو خالی نمی‏ماند، حجت‌هایی كه گاهی مرئی و آشكار، و گاهی از بیم مردم پنهان است، تا دلایل آئین الهی محو و نابود نشود.

مقصود امام علی(ع) از ?حجت خائف و مغمور? كیست؟ آیا جز آن پیشوای معصوم است كه بر اثر نبودن شرایط مساعد، در پس پرده غیبت به سر می‏برد تا روزی كه جهان برای قیام و نهضت او آماده گردد؟

پس از آگاهی از این دو نوع حجت به ذكر نام گروهی از اولیای الهی كه آنان یا غایب و پنهان بوده و با این حال هدایت می‏كردند یا به صورت مستتر به سازندگی افراد اشتغال داشتند و یا این‏كه نبی و ولی بودند ولی منتظر آن بودند كه فرمان حق رسیده و سپس انجام وظیفه كنند، می‏پردازیم:

الف) معلم موسی كه در اخبار به نام ?خضر? معرفی شده است؛
ب) پیامبر گرامی اسلام(ص) كه سه سال از طریق فردسازی هدایت می‏كرد؛
ج) حضرت موسی(ع) در مدت غیبت چهل روزه؛
د) حضرت یونس(ع) كه مدت‌ها در شكم نهنگ، پنهان از دیدگان به سر می‏برد.

3. پاسخ پرسش از طریق روایات متعدد معصومین(ع):

الف) جابربن عبدالله انصاری، از پیامبر اكرم(ص) پرسید:
آیا شیعه در زمان غیبت از فیوضات قائم آل محمد(ع) برخوردار می‏شوند؟
فرمود: آری! قسم به پروردگاری كه مرا به پیامبری برانگیخت، از وی نفع می‏برند و از نور ولایتش كسب نور می‏كنند، هم‏چنان‏كه از خورشید استفاده می‏نمایند، هنگامی كه در پشت ابرها پنهان می‏گردد.4
ب) از امام چهارم، حضرت سجاد(ع) پرسیدند:
شیعیان در زمان غیبت از وجود حضرت ولی‏عصر(ع) چگونه استفاده می‏كنند؟
فرمود: آن‏چنان كه از خورشید استفاده می‏شود هنگامی كه در پشت ابرها پنهان گردد.5
ج) حضرت امام صادق(ع) فرمود:
از روزی كه خداوند متعال، حضرت آدم را آفریده تا روز رستاخیز، زمین خالی از حجت نبوده و نخواهد بود، یا حجت ظاهر و روشن و یا غایب و پنهان.
راوی پرسید:
از امام غایب چگونه استفاده می‏شود؟
فرمود: آن‏چنان‏كه از خورشید استفاده می‏شود هنگامی كه در پشت ابر قرار گیرد.6
د) در توقیع مباركی كه از ناحیه مقدس امام عصر(ع) توسط دومین نایب خاص ایشان، محمدبن عثمان به اسحاق بن یعقوب صادر شده است، چنین آمده است:
اما چگونگی استفاده مردم از من، به‌سان استفاده آنهاست از خورشید، هنگامی كه در پشت ابر پنهان شود.7

خورشید فروزان در پشت ابرهای تار
در پاسخ پیشوایان دین به منافع وجودی امام غایب(ع) در عصر غیبت و چگونگی استفاده از محضر او خواندیم كه همگی تصریح می‏كنند: در زمان غیبت از فیوضات بی‏كران ناموس دهر، امام عصر(ع)، همگان برخوردار هستند، به‌سان استفاده آنان از خورشید، زمانی كه در پشت ابرها قرار گیرد. ولی نكته اینجاست كه چرا امام زمان(ع) در زمان غیبت به خورشید پنهان در پشت ابر تشبیه شده است؟

1. نور هستی و هدایت توسط آن حضرت می‏رسد؛ زیرا حضرات ائمه(ع)، علت غایی ایجاد مخلوقات عالم‏اند و اگر آنها نبودند نور عالم به غیر ایشان نمی‏رسید و نیز به بركت آنهاست كه علوم و معارف حقّه بر مردم آشكار می‏گردد و گرفتاری‌ها از امت اسلام برطرف می‏شود. اگر آنها نبودند، مردم به وسیله اعمال زشت خود مستحق انواع عذاب‌های الهی می‏شدند، چنان‏كه خداوند فرموده است:
و ما كان اللَّه لیعذّبهم و أنت فیهم...8

2. همان‏گونه كه مردم از آفتاب پشت ابر بهره می‏برند و انتظار دارند كه ابر كنار رفته و دوباره قرص خورشید پیدا شود تا بیشتر از آن بهره بگیرند، در ایام غیبت نیز شیعیان با اخلاص، در همه وقت، منتظر ظهور امام عصر(ع) هستند و هیچ‏گاه مأیوس نمی‏گردند.

3. كسانی كه وجود آن حضرت را با همه آثار و علائمی كه دارد انكار می‏كنند، مانند انكار كنندگان خورشید هنگام ناپدید شدن آن در پشت ابر می‏باشند.

4. گاهی برای بندگان خدا پنهان شدن خورشید در پشت ابر از روی مصلحت بهتر از آشكار بودن آن است. همچنین غیبت امام زمان(ع) از روی مصلحت برای مردم عصر غیبت، بهتر است. از این رو ایشان از نظرها غایب گردیده‏اند.

5. نگاه كردن مستقیم به خورشید، بینایی انسان را به مخاطره می‏افكند و این به خاطر ضعف قوه دید و عدم احاطه به خورشید است. آفتاب ملكوتی وجود امام عصر(ع) نیز همین‏گونه است كه اگر همه او را ببینند ممكن است به حال مردم زیان‏بخش باشد و موجب كوردلی آنها از دیدن آفتاب حقیقت گردد. در صورتی كه در غیبت ایشان، چشم بصیرتشان موجب ایمان به او می‏گردد؛ همان‏طور كه انسان می‏تواند از میان ابر به خورشید بنگرد و ضرری نبیند.

6. گاهی آفتاب از میان ابر بیرون می‏آید اما یكی به آن می‏نگرد و دیگری توجهی ندارد. همین‏طور نیز ممكن است آن حضرت در ایام غیبت بر عده‏ای آشكار شود ولی دیگران او را نبینند.

7. وجود ملكوتی و نور مطلق الهی ائمه اطهار(ع) از لحاظ نفعی كه برای عالم وجود دارند، همانند خورشید است و تنها كسانی نمی‏توانند از وجود مقدسشان بهره‏مند گردند كه چشم دلشان كور باشد. در قرآن كریم نیز به این اشاره شده است:
و من كان فی هذه أعمی فهو فی‏الآخرة أعمی و اضلّ سبیلاً.9

8. همان‏طور كه خورشید نورش فروزان است و به اندازه روزنه‏های خانه‏ها وارد آن می‏شود و به اندازه ارتفاع آنها در آن می‏تابد، مردم نیز به اندازه روزنه‏های دلشان از انوار هدایت‌گر اهل بیت(ع) استفاده می‏كنند. اگر انسان، پرده‏های هواپرستی را از پیش روی خود كنار بزند، در زیر آسمان قرار می‏گیرد و نور آفتاب، بدون مانع، از هر سو او را احاطه می‏كند.10
امام باقر(ع) در حدیثی فرمودند:
این‌كه خداوند می‏فرماید: ?إعلموا أنّ الله یحیی الأرض بعد موتها? به این معنی است كه خداوند به وسیله قائم(ع) زمین مرده را حیات خواهد داد.11و
12
حضرت آیت‏اللَّه جوادی آملی در این باب می‌فرمایند: ?تشبیه امام به آفتاب و تشبیه غیبت امام به واقع شدن آفتاب پشت ابر لطایف بسیاری در بردارد:
1. خورشید در منظومه شمسی مركزیت دارد و كرات و سیارات به دور او در حركت‌اند، چنان‏كه وجود گرامی حضرت حجت(ع) در نظام هستی مركزیت دارد:
ببقائه بقیت الدّنیا و بیمنه رزق الوراء و بوجوده ثبتت الأرض والسّماء.13

2. خورشید در این مجموعه، منافع فراوانی دارد: ایجاد جاذبه،كه مایه ثبات و بقای نظام است؛ گرما و حرارت، كه از پشت انبوه ابر غلیظ نیز به زمین می‏رسد؛ باد و باران، روییدن گیاهان و امثال آن از بركت تابش خورشید است و ابر گرفتگی در آن اثر مهمی ندارد. بله، نور افشانی از پشت ابر، كمتر خواهد بود. بدین ترتیب ابر گرفتگی فقط یكی از منافع آفتاب ـ آن هم در برخی نقاط ـ را تقلیل می‏دهد، نه این‏كه از بین ببرد.

3. ابر، هرگز آفتاب را نمی‏پوشاند بلكه ما را می‏پوشاند، در نتیجه ما را از دیدن آن محروم می‏كند، نه آنكه در منفعت رسانی آن خلل ایجاد كند. چگونه می‏توان گفت كسی كه عالم وجود در قبضه قدرت اوست و می‏تواند هر لحظه‏ای در هر جا حضور داشته باشد، غایب است؟

4. پوشاندن ابر، اختصاص به كسانی دارد كه در زمین هستند نه كسی كه بر فراز ابر حركت می‏كند. غیبت آن حضرت نیز برای كسانی است كه به دنیا و طبیعت چسبیده‏اند، اما كسانی كه بر ابرهای شهوات و غبار هواهای نفسانی پا می‏گذارند و در آسمان عبودیت پرواز می‏كنند، در بهره گرفتن از خورشید با دیگران قابل مقایسه نیستند.

5. آفتاب، لحظه‏ای از نورافشانی غفلت نمی‏كند. هر كس به اندازه ارتباطی كه با خورشید دارد از نور آن بهره می‏برد و اگر بتواند همه موانع را كنار بزند و در برابر آفتاب بنشیند بهره كاملی می‏برد. چنان‏كه حضرت ولی‏عصر(ع) مجرای فیض الهی است و از این جهت فرقی بین بندگان خدا نمی‏گذارد؛ لیكن هر كس به اندازه ارتباط خود مستفیض می‏شود.

6. اگر این آفتاب پشت ابر هم نباشد شدت سرما و تاریكی، زمین را غیر قابل سكونت خواهد كرد. اگر وجود گرامی آن حضرت در پس پرده غیبت نباشد سختی‌ها و تنگی‌های معیشت و كینه‏توزی دشمنان مجالی به شیعه نمی‏دهد. آن حضرت در توقیع مبارك خود به مرحوم شیخ مفید(ره) نوشته‏اند:
ما در مراعات حال شما سهل‏انگار نیستیم و هرگز شما را فراموش نمی‏كنیم وگرنه سختی‌ها و تنگناهای فراوانی به شما می‏رسید و دشمنان، شما را نابود می‏كردند:
إنّا غیر مهملین لمراعاتكم ولا ناسین لذكركم ولولا ذلك لنزل بكم الّلأو اء و اضطلمكم الأعداء.17
7. درست است كه امام(ع) با حضور و ظهور خود می‏تواند مایه اضمحلال دشمنان گردد، آن‏گونه كه از نظر علمی، تابش بدون ابر و مستقیم خورشید ـ به خاطر اشعه‏هایی كه دارد ـ ضدّعفونی كننده و از نظر فقهی نیز جزو مطهرات محسوب می‏شود و برخی نجاسات را پاك می‏كند، لیكن وجود امام معصوم(ع) در نظام آفرینش مثل مغناطیس زمین است كه با وجود نامرئی بودن، همه قبله‏نماها و قطب‏نماهای كشتی‌ها، هواپیماها، عملیات‌های نظامی و... را به حركت درمی‏آورد و از بركت آن میلیون‌ها بلكه میلیاردها انسان، جهت قبله یا مسیر مسافرت خود را پیدا می‏كنند و به مقصد می‏رسند.19

منافع وجودی امام غایب
فواید امام غایب(ع) فقط منحصر به امور ظاهری و منافعی كه مربوط به ترقی و ترویج آیین اسلام در دوران ظهور می‌باشد، نیست؛ بلكه فواید باطنی كثیری نیز بر امام غایب مترتب است كه به مراتب، عظیم‏تر از فواید ظاهری است و در احادیث متعددی كه پیرامون فلسفه و فایده وجود امام(ع) در عصر غیبت به ما رسیده، موارد گوناگونی عنوان گردیده است، كه اكثر این منافع، عمومی است یعنی مسلمان و كافر، شیعه و سنی در آن سهیم هستند. چنان‏كه منافع آفتاب نیز عام است ولی برخی از آنها اختصاص به شیعیان دارد. به هر حال بیان این منافع، جذبه معنوی خاصی دارد كه خالی از لطف نیست.

1. امام غایب(ع) مایه آرامش اهل زمین
وجود امام معصوم در میان جامعه بشری از جهات گوناگون موجب آرامش و امنیت برای ساكنان زمین است:
الف) امنیت فكری و روحی: امام و حجت خدا براساس این‏كه مسؤلیت هدایت و ارشاد جامعه را برعهده دارد، از مرزهای اعتقادی و فكری جامعه اسلامی نگهبانی می‏كند تا مورد هجوم افكار غلط و اعتقادات منحرف دشمنان خدا واقع نشود. در پرتو هدایت و ارشاد حجت خداست كه انحرافات فكری و عقیدتی كه موجب تزلزل روحی و فكری جامعه است، از بین رفته و امنیت فكری و روحی به‏وجود می‏آید.
ب) احساس آرامش در سایه امام: یكی دیگر از ثمرات مهم امام در میان بندگان از جهت وجود شخصیتی بزرگ، ملكوتی، معصوم و آگاه به حال مردم است و در میان افرادی كه اعتقاد به امامت و رهبری وی دارند و او را از هر كس دیگر نسبت به خود مهربان‏تر و دلسوزتر می‏دانند، موجب دلگرمی روحی است و هر نوع یأس و نومیدی را از ایشان دور می‏كند و آنها را به آینده‏ای روشن و ارزشمند امیدوار می‏سازد. به عبارت دیگر وجود امام، نقطه اتكایی است برای بندگان خدا كه در هنگام مواجهه با حوادث هولناك، به وی پناه برند و به عنوان پناهگاهی چاره‏ساز و آرام‏بخش از وجود امام منتفع گردند و به تلاش و كوشش خویش در راستای نیل به اهداف الهی و اسلامی ادامه دهند.

2. وجود امام، منشأ خیر و بركت
بر حسب روایات و اخبار، وجود افراد مؤمن در بین مردم، منشأ خیر و بركت و موجب نزول باران و جلب منافع و دفع بسیاری از بلاها از جامعه است، چنان‏كه در تفسیر آیه 251 سوره بقره22 از امام صادق(ع) نقل شده كه فرمودند:
إن الله لیدفع بمن یصلّی من شیعتنا عمّن لایصلّی ولو اجتمعوا علی ترك الصّلاة لهلكوا.
به درستی كه خداوند به واسطه نمازگزاران شیعه، بلا را از كسانی كه نماز نمی‏خوانند، دفع می‏كند، زیرا اگر همه شیعیان نماز را ترك كنند، هلاك می‏گردند.23
واضح است كه وقتی وجود افراد مؤمن در اجتماع، چنین بركتی را به همراه داشته باشد، بركات وجود امام معصوم كه ولی و حجّت خدا بر مردم است، به مراتب بیشتر خواهد بود، زیرا امام و حجّت خدا، واسطه رسیدن فیض و بركت خداوند متعال به مردم است؛ چنان‏كه امام سجاد(ع) درباره بركات وجودی ائمه اطهار(ع) می‏فرماید:
ما كسانی هستیم كه به واسطه ما آسمان بر فراز زمین نگهداری شده و زمین از هلاك نمودن اهلش منع گردیده است.
حضرت در ادامه می‏فرماید:
و بنا ینزّل الغیث و تنشر الرّحمة و تخرج بركات الأرض.24
در این فراز از بیان امام، بركات دیگری چون نزول باران، انتشار رحمت خدا و خروج بركات زمین، از آثار وجودی ائمه اطهار(ع) شمرده شده است. پس وجود امام غایب به عنوان حجّت الهی و ولی معصوم حق باعث نزول خیرات بسیار بر امّت اسلامی است.

3. امیدبخشی به مسلمین
ایمان و اعتقاد به امام غایب(ع) سبب امیدواری مسلمانان نسبت به آینده پر مهر و صفای خویش در عصر ظهور امامشان می‏گردد. این امیدواری از بزرگ‏ترین اسباب موفقیت و پیشرفت است. جامعه شیعی، طبق اعتقاد خویش به وجود امام شاهد و زنده، همواره انتظار بازگشت آن سفر كرده را كه صد قافله دل همره اوست می‏كشد. هر چند او را در میان خود نمی‏بیند، اما خود را تنها و جدا از او نمی‏داند. باری، امام غایب(ع) همواره مراقب حال و وضع شیعیان‏اند و همین مسئله باعث می‏گردد كه پیروانشان به امید لطف و عنایت حضرتش، برای رسیدن به یك وضع مطلوب جهانی تلاش كرده و در انتظار آن منتظر بسر برند. چنان‏كه خود فرموده‏اند:
ما در رسیدگی و سرپرستی شما كوتاهی نكرده و یاد شما را از خاطر نبرده‏ایم؛ پس تقوای الهی پیشه كنید و ما را یاری نمایید تا از فتنه‏ای كه به شما رو می‏آورد، شما را نجات بخشیم.25
آری، اوضاع آشفته و اسفبار جهان و سیل بنیان‏كن مادیت و محرومیت مستضعفین و توسعه استكبار، خیرخواهان بشریت را مضطرب كرده است؛ به طوری كه ممكن است گاهی در اصل قابلیت اصلاح بشر تردید كنند. در این صورت تنها روزنه امیدی كه برای بشر مفتوح است و یگانه بارقه امیدی كه در این جهان ظلمت‏زده سوسو می‏زند، همان انتظار فرج و فرا رسیدن عصر درخشان حكومت توحید و نفوذ قوانین الهی است.

4. حفظ و نجات شیعیان از خطرات، گرفتاری‌ها و شرّ دشمنان
در توقیعی كه از ناحیه مقدّس حضرت حجت(ع) برای شیخ مفید(رض) صادر گشته، آمده است:
ما در رسیدگی و سرپرستی شما كوتاهی و اهمال نكرده و یاد شما را از خاطر نبرده‏ایم كه اگر جز این بود، دشواری‌ها و مصیبت‌ها بر شما فرود می‏آمد و دشمنان، شما را ریشه‏كن می‏نمودند.27
سلامتی و نجات یافتن از خطرات، گرفتاری‌ها و شرّ دشمنان توسط امام(ع) بر دو وجه است:
1. عافیت و سلامتی از همه خطرات دینیّه و دنیویّه؛
2. حاصل شدن سلامتی و نجات یافتن از بلایا و گرفتاری‌های بسیار سخت و مشكلات عظیم در امر دین و دنیا.
از جمله این موارد در وجه دوم، نجات مردم بحرین از اجحاف حاكم ظالم است، آنگاه كه صدراعظم وقت حكومت، حیله و نقشه‏ای را پی‏ریزی كرد تا با شیعیان، همچون كفار حربی از اهل كتاب رفتار شود؛ یا ?جزیه? پرداخته و ذلت پرداخت آن را تحمل كنند و یا مردانشان كشته و زنان و كودكانشان به اسارت گرفته شوند، كه آن حضرت در خنثی ساختن این توطئه، نقش بزرگی ایفا نمودند.28
آری! شیعیان، معتقد به امام غایب زنده و حاضر هستند. در هیچ برهه‏ای از زمان، حتی در مشكلات، خود را تنها نمی‏دانند و می‏دانند كه پیوسته امدادهایی پر بركت از ناحیه آن بزرگوار به ایشان می‏رسد.
مضافاً این‏كه توسل به حضرت مهدی(ع)، دستگیری و امدادهای امام نیز، از دیگر بركات ایشان در دوران غیبت است، زیرا با توسل به ایشان ـ به عنوان نزدیك‏ترین بندگان به خدا ـ می‏توان اطمینان قلبی داشت كه خطرات، مشكلات و گرفتاری‌ها برطرف می‏گردد.

پی ‏نوشتها:

1. روزنامة كیهان 22/7/78؛ ش16633

2. سوره آل عمران (3)، آیه 138.

3. نهج‏البلاغه، كلمات حكمت، شماره 139. نهج‏البلاغه فیض‏الإسلام، ص1148.

4. صدوق،كمال‏الدین، ج1، ص146 و 365 / مجلسی، بحارالانوار، ج36، ص250.

5. دكتر احمد محمود صبحی، نظریه الإمامة ص413.

6. صدوق، أمالی و بحارالانوار، ج52، ص92.

7. شیخ طوسی، الغیبة ص188 / بحارألانوار، ج53، ص181 / صدوق، كمال‏الدین، ج2، ص162 /
طبرسی، الإحتجاج، ص263 / كشف الغیبة، ج3، ص322 / فیض كاشانی، النوادر، ص164.

8. سوره انفال ( )، آیه 33.

9. سوره اسراء ( )، آیه 72.

10. عباس استاد آقایی، اسرار آفرینش اهل بیت(ع)، صص253ـ251.

11. تفسیر البرهان، ج4، ص291.

12. علامه مجلسی(ره)، بحارالانوار، ج52، صص93ـ92، ح7.

13. مفاتیح‏الجنان، دعای عدیله.

14. دیوان حافظ، ص195، غزل 144.

15. فروغی بسطامی / دیوان شعر.

16. دیوان حافظ، ص195، غزل 144.

17. بحارالانوار، ج53، ص175.

18. حاج ملا هادی سبزواری.

19. عصاره خلقت درباره امام زمان(ع) برگرفته از آثار آیت‏الله عبداللَّه جوادی
آملی، ص 85.

20. سوره ذاریات( )، آیه 56.

21. دكتر حسین فریدونی، امام مهدی(ع)؛ آخرین پناه، ص85.

22. ولولا دفع‏اللَّه الناس بعضهم ببعض لفسدت الأرض و لكن‏الله ذو فضل علی العالمین.

23. اصول كافی، ج2، ص451.

24. كمال‏الدین، ص207.

25. احتجاج طبرسی، ج2، ص497.

26. آیت‏اللَّه ابراهیم امینی، دادگستر جهان، ص157.

27. دفع گرفتاریها و بلاها ممكن است مستقیماً توسط خود آن بزرگوار یا از طریق وسایط
و یاران مخصوص وی و یا به وسیله دعای آن حضرت صورت گیرد. (سید محمد صدر، تاریخ
الغیبة الكبری) ص153.

28. النجم الثّاقب، ص314 / بحارالانوار، ج52، ص178 / منتهی‏الامال، ج2، ص316، به
نقل از تاریخ الغیبة الكبری، صص117ـ116.