با سلام
نهضت نرم افزاری درسیره علمی وعملی استاد مرتضی مطهری
یكی از عوامل عقب ماندگی جهان اسلام، پس از دوران درخشان تمدن اسلامی، به
حاشیه رفتن مقام علم و عالمان است. البته خود آن هم معلول عوامل متعددی
است كه پرداختن به آنها از حیطه موضوع این بحث خارج است.
جهان اسلام پس
از دوران طلایی شكوفایی خود، در سده های نخستین، به سبب بعضی مشكلات مانند
حاكم شدن برخی نظامهای ظاهرگرا و خود ستیز از قافله علم، رشد و بالندگی؛
عقب نگه داشته شد. بعدها هم، در بهترین وضعیت خود در تمنای دستیابی به
داشته های پیشین خود از غربِ بیگانه، عصر ترجمه را پشت سر گذاشت كه در
برخی حوزه های نظری، حاصلی جز واپس گرایی نوین و ایجاد تزلزل در بنیانهای
فكری نوآموختگان نداشت.
برون رفت از وضع موجود، نخست در گرو درك ضرورت گذار از مرحله كنونی و سپس در پرتو نهضت فراگیر علمی و جنبش نرم افزاری ممكن است.
درك
ضرورت، چیستی، شناخت پیش فرضها، ویژگیها و مؤلفه های جنبش نرم افزاری،
یگانه راه برون رفت از وضعیت ركود فعلی در حوزه نظریه پردازی علوم انسانی
است. همچنین، یافتن راهبردهای مناسب برای تحقق آن، از بایسته های این راه
ناهموار ولی بدون جایگزین است.
یكی از مؤلفه های مهم در تحقق نهضت نرم
افزاری، فراگیر شدن آن است. از این روست كه اگر حركتهای فردی به امواجی
فراگیر نینجامد، با تحقق جنبش نرم افزاری فرسنگها فاصله خواهد داشت.
البته،
در طول دوران ركود علم در جهان اسلام، همواره شخصیتهای برجسته ای پا به
عرصه وجود نهاده اند كه عظمت هر یك به تنهایی، موجی نظری، در سطح راكد
محافل علمی ایجاد كرده است. ولی نبود زمینه های مناسب و برخی معضلات و
مشكلات، از شكل گیری جریانی فراگیر و امواجی همه گیر جلوگیری كرده است.
باید
توجه داشت، بحث درباره جنبش نرم افزاری، اختصاص به علوم انسانی ندارد و
سایر علوم را نیز در بر می گیرد؛ اما از آنجا كه بسیاری از علوم تجربی رشد
و شكوفایی خود را وامدار نظریه پردازیهای موجود در حوزه علوم انسانی اند،
از این رو اهمیت توجه و اهتمام به نظریه پردازی و ایجاد نهضت نرم افزاری
در این ساحت، به وضوح روشن می شود.
یكی از شخصیتهای مؤثر و موج آفرین
در دهه های اخیر، فقیه و فیلسوف نامدار استاد مطهری است. ایشان موقعیت
جهان اسلام و مقتضیات آن را درك كرد. او با اعتقاد به لزوم بهره گیری از
منابع اصیل اسلامی در مواجهه با اندیشه های انحرافی و نیز ایجاد موجی نو،
برای تولد جنبش نرم افزاری، در این راه دشوار قدم نهاد.
سیره علمی و
عملی استاد، شناخت دقیق ایشان را از ضرورت، ویژگیها و مؤلفه های نهضت نرم
افزاری نشان می دهد. ایشان دراین باره، زمینه پاسخ به سؤالها و شبهات را،
به زبان روز، ایجاد كرد. همچنین در برگزار كردن مناظرات علمی و نظریه
پردازیهای روشن و توأم با امكان داوری، پیشگام بود.
از این روست كه
می بینیم در مواجهه با هتاكی یكی از اساتید ملحد دانشكده الهیات در
دانشگاه تهران، و با وجود فضای مناسب، هرگز او را تكفیر نكرد؛ بلكه در
نامه ای از ریاست دانشگاه درخواست نمود برای مناظره ای علمی، در برابر
همگان و با قضاوت وجدانهای بیدار و منصف از او دعوت كند.
بدون تردید،
یكی از پیش فرضها و ضرورتهای نهضت نرم افزاری، توجه به عناصر فكری و
نخبگان جامعه است. با عنایت به دو قطبی بودن نظام آموزشی علوم انسانی در
ایران، یعنی حوزه های علمیه و دانشگاه ها، لزوم ایجاد پل ارتباطی میان این
دو و همفكری آنها، بسترساز شكل گیری نطفه آغازین نهضت نرم افزاری خواهد
بود كه مرحوم شهید مطهری از طلایه داران برقراری این ارتباط است.
باید
توجه داشت، همان گونه كه شناخت ویژگیها و مؤلفه های نهضت نرم افزاری و نیز
پیش فرضها و ضرورتهای آن، اهمیت والایی دارد، ارائه راهبردهای زمینه ساز
هم، نقش تعیین كننده ای در شكل گیری آن دارد.
مهمترین راهبردهای زمینه ساز جنبش نرم افزاری و تولید علم، همان گونه كه
در پاسخ مقام معظم رهبری به نامه جمعی از فضلا و طلاب حوزه علمیه قم اشاره
شده است، عبارتند از:
1. تبدیل جنبش به ارزش عمومی
2. پاسخ به سؤالها و شبهات
3. مناظرات علمی و نظریه پردازی روشن همراه با داوری
4. آزادی، اخلاق و منطق
5. ایجاد فضای انتقادی سالم
6. ایجاد فرصت برای نظریه سازان
7. اجتناب از سیاست زدگی و سیاست زدایی
با
توجه به راهبردهای فوق، سیره علمی و عملی شهید مطهری در حیات علمی ایشان
بسیار قابل توجه است. همین امر، لزوم بررسی مجدد آثار و جنبه های مختلف
زندگی ایشان را اجتناب ناپذیر می كند...
مطلب ذیل، نوشتاری است از دكتر
علی مطهری كه مركز مطالعات و پژوهشهای فرهنگی حوزه علمیه قم در اختیار
گروه فرهنگی روزنامه قدس قرار داده است.
با تشکر آنلاکر