تبیان، دستیار زندگی

شنبه 16/3/1388 - 1:1 -0 تشکر 119497

عدالت اسلامی فقط به معنای فقرزدایی نیست

به نام خدا

دوستان سلام

دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در گفتگو با هفته نامه «برنامه» وابسته به معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری (سازمان مدیریت و برنامه ریزی سابق)، ضمن تبیین الگوی توسعه ملی، به تشریح رویكردهای برنامه پنجم توسعه و چالش‌های پیش‌روی این برنامه پرداخت.

به گزارش پایگاه اینترنتی دكتر محسن رضایی به نقل از هفته نامه «برنامه»، متن كامل این گفتگو بدین شرح است:

اشاره: مجمع تشخیص مصلحت نظام به عنوان نهادی كه سیاست‌های كلی كشور توسط صاحب‌نظران آن پایه‌ریزی و به مقام معظم رهبری پیشنهاد می‌شود، از جایگاه خاصی برخوردار است. برنامه پنجم نیز مانند دو برنامه گذشته در این مجمع مورد بحث و بررسی قرار گرفته و مهم‌ترین محورها و رویكردهای آن با هدف رسیدن به سند چشم‌انداز بیست‌ساله كشور تعیین شده است. محورهایی مانند كاهش وابستگی اقتصاد ایران به نفت، به اقتصاد ایران، رسیدن به یك حكمرانی كارآمد و هدف‌گذاری برای هر یك از شاخص‌های هدف سند چشم‌انداز.

بنا به گفته دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، برنامه پنجم كه با یك تغییر و تحول اساسی در مدیریت توسعه كشور بود و تعیین یك الگوی توسعه ملی كه براساس آموزه‌های اسلامی – ایرانی است، همراه خواهد بود، ما را با شناخت بیشتری در مسیر اقتصاد و توسعه یافتگی هدایت می‌كند. با دكترمحسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در خصوص این‌الگو و مهم‌ترین رویكردهای تبیین شده برنامه پنجم توسط مجمع و همچنین چالش‌های پیش‌روی این برنامه گفت‌وگو كرده‌ایم.

اللَّهُــــــــمّے صَــــــلٌے و سَلّـــــمّے علَےَ مُحمَّــــــــدْ وَ آلِےَ مُحمَّـــــــــدْ و عجِّـــــــلْ فرَجَهُــــــمّے

1 از 1

کل آیتم ها 10
برو به صفحه

شنبه 16/3/1388 - 1:2 - 0 تشکر 119498

به نام خدا

دوستان سلام

برنامه: مجمع تشخیص مصلحت نظام در روند تدوین برنامه پنجم چه نقش و جایگاهی دارد؟

دكتر رضایی: مجمع تشخیص مصلحت نظام به عنوان یك دستگاه مستشاری مقام معظم رهبری تلقی می‌شود كه مطابق قانون اساسی، وظیفه دارد سیاست‌های كلی كشور را به رهبری پیشنهاد دهد. برنامه سوم و چهارم جزء برنامه‌هایی بودند كه به‌طور تفصیلی در مجمع تشخیص مورد بحث و بررسی قرار گرفتند و سیاست‌های كلی این دو برنامه توسط مجمع به رهبری پیشنهاد شد و ایشان پس از ملاحظه‌ها و اصلاحاتی در برنامه‌ها، آنها را ابلاغ كردند.

در حقیقت آن سیاست‌های كلی چارچوب برنامه سوم و چهارم را تشكیل می‌داد. درحال حاضر در خصوص برنامه پنجم نیز این روال انجام می‌شود. مجمع، سیاست‌های كلی را خدمت مقام معظم رهبری ارایه كرده و ایشان درحال مطالعه هستند تا پس از اصلاحاتی آن را به دولت ابلاغ كنند. دولت هم متعاقب آن در چارچوب این سیاست‌ها، برنامه پنجم را به مجلس شورای اسلامی پیشنهاد می‌دهد.

شنبه 16/3/1388 - 1:3 - 0 تشکر 119500

به نام خدا

دوستان سلام

برنامه: اشاره‌ای به مهم‌ترین رویكردها و محورهای تأثیرگذار در تدوین و شكل‌گیری برنامه پنجم داشته باشید.

دكتر رضایی: چند محور مهم در این برنامه مورد توجه قرار گرفته است. توجه به مسأله حكمرانی و اینكه چگونه حكمرانی كارآمدتری داشته باشیم، یكی از این محورهاست. از این رو، به سیاست‌های مربوط به اداره كشور در ارتباط با قوه قضاییه، دولت و مجلس توجه ویژه شد كه در جای خود حركت جدیدی بوده و در برنامه‌های گذشته نبوده است.

محور دیگر، حل و فصل نهایی ارتباط و وابستگی اقتصاد ایران به نفت است كه به‌طور كامل مورد بحث قرار گرفته و تعیین تكلیف شده است. این موضوع كه نفت باید چه جایگاهی در اقتصاد ایران داشته باشد و بتوانیم از ابهام‌های گذشته فاصله بگیریم از مباحثی بوده كه به‌طور مفصل در مجمع بررسی شده است. توجه به بخش اجتماعی جامعه ایران به خصوص موضوع سلامت و بهداشت یكی دیگر از مواردی است كه در برنامه پنجم پررنگ‌تر از گذشته به آن پرداخته شده است.

مسأله دیگری كه در مجمع روی آن بحث شده و می‌توان از آن به عنوان یك تحول در سیاستگذاری برنامه پنجم نام برد، این است كه در زمان برنامه چهارم توسعه، هنوز سند چشم‌انداز بیست‌ساله قطعی نشده بود اما اكنون كه چند سال از ابلاغ آن می‌گذرد، در برنامه پنجم این سند به‌طور كامل در سیاست‌ها حاكم است. به همین خاطر، این برنامه هدف‌گذاری شده و برای بخش‌های مختلف، شاخص‌های هدف تعیین كرده‌ایم. برای مثال، رشد اقتصادی باید حداقل به بالای 8 درصد برسد. سهم علم، فناوری، پژوهش و تحقیقات نیز 3 درصد تعیین شده است. برای شاخص‌ توسعه انسانی هم هدف‌گذاری كرده‌ایم.

در كل حدود 15 هدف كمی متناسب با سند چشم‌انداز برای نخستین بار در سیاستگذاری‌های برنامه پنجم تبیین شده است تا برنامه براساس دستیابی به اهداف معینی كه از سند چشم‌انداز استخراج شده، اجرا شود. در تبیین این اهداف هم واقعیت‌ها و توانمندی‌های كشور در نظر گرفته شده و هم هدف‌ نهایی كه باید در سند چشم‌انداز به آ ن دست پیدا كنیم. این دو پارامتر (هدف‌های چشم‌انداز و واقعیت‌ها) تعیین‌كننده اهداف ما در تبیین برنامه پنجم بوده است.

شنبه 16/3/1388 - 1:3 - 0 تشکر 119501

به نام خدا

دوستان سلام

برنامه: توجه به بعد اجتماعی كشور را به عنوان یكی از محورهای اصلی مورد توجه در برنامه پنجم نام بردید، در بخش فرهنگی چه رویكردهایی داشتید و این بخش در برنامه چه جایگاهی دارد؟
دكتر رضایی: بالا بردن سهم علم، فناوری و پژوهش یكی از مواردی بود كه اشاره كردم. جدای از این موضوع، در برنامه پنجم مقرر شده كه تمام فعالیت‌های غیرفرهنگی كشور مثل اقتصاد، پیوست فرهنگی داشته باشد یعنی هر پروژه‌ و طرحی كه اجرا می‌شود، همراه با یك پیوست فرهنگی باشد و هزینه‌های فرهنگی آن هم لحاظ شود همچنین مانند برنامه‌های گذشته تأكید شده كه ارزش‌های اسلامی و ملی در معماری و ساخت و آرایش اقتصاد كشور مورد توجه قرار گیرد. بحث كمك به مساجد، مراكز دینی و اسلامی نیز كه پیشنهاد دولت بوده، مورد تأیید مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار گرفته است.

شنبه 16/3/1388 - 1:3 - 0 تشکر 119502

به نام خدا

دوستان سلام

برنامه: برای اهدافی كه به آنها اشاره كردید كه بعضی از آنها از سند چشم‌انداز استخراج شده‌اند، چه زیرساخت‌هایی در برنامه پنجم فراهم شده و آیا راه‌های محقق شدن این اهداف در برنامه دیده شده است؟

دكتر رضایی: با مطالعاتی كه در مجمع انجام گرفت به این نتیجه رسیدیم كه این ظرفیت وجود دارد. اگر اهداف دقیق تعیین شوند، ظرفیت‌های بالقوه‌‌ای در كشور داریم كه طی این پنج‌سال (سال‌های اجرای برنامه پنجم) قابل احصا است.

در واقع یك امكان‌یابی با توجه به منابع موجود در كشور صورت گرفته است اما آزاد كردن این منابع و به فعل رساندن فرصت‌ها و امكانات بالقوه‌ای كه در اقتصاد ایران وجود دارد، به سناریوهایی كه دولت در پیش می‌گیرد، بستگی دارد. اینكه چگونه سرمایه‌گذاری‌ها را تقویت كند، چگونه سرمایه‌گذاری خارجی جذب كند، با چه تمهیداتی محیط كسب و كار را فعال‌تر كند، چه اقدامی انجام دهد تا محدودیت‌های اعطای وام توسط بانك‌ها برطرف شود و بانك‌های ایران بتوانند از فعالان اقتصادی بهتر پشتیبانی كنند، این موضوع‌ها همه در سیاست‌های برنامه پنجم مورد ملاحظه قرار گرفته است.

شنبه 16/3/1388 - 1:4 - 0 تشکر 119503

به نام خدا

دوستان سلام

برنامه: الگوی توسعه اسلامی – ایرانی برای نخستین بار در برنامه پنجم مورد توجه برنامه‌ریزی ما قرار گرفته است، رویكردهای اصلی در اجرای این الگو چیست و این مدل، بخش‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی كشور را در چه مسیری هدایت می‌كند؟

دكتر رضایی: این موضوع، خلأیی بود كه در اقتصاد كشور به چشم می‌خورد. تاكنون برنامه‌ریزی‌ها به‌طور عمده براساس مدل‌های اقتصادی كلان كه برای سیاست‌های پولی و مالی و جلوگیری از بحران‌های اقتصادی مفید هستند یا الگوهای متعارف مانند الگوی نظام سرمایه‌داری، لیبرالیستی و تكنوكراتی، پیش رفته است. اقتصاد ما برای رسیدن به اهداف توسعه، به یك الگوی توسعه ملی براساس آموزه‌های اسلامی – ایرانی نیاز داردكه فراتر از مدل‌های اقتصاد كلان است. این الگو باید ضمن اینكه ما را در مسیر درست اقتصاد هدایت می‌كند، ما را با شتاب بیشتری به توسعه‌یافتگی در تمام ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی برساند.

به عبارت دیگر، این الگو باید نوعی از فعالیت باشد كه با فرهنگ و جامعه ما سازگار است. براساس این الگو شكل شركت‌ها در ایران، چگونگی آمایش سرزمین، مهم‌ترین مزیت‌های مورد توجه در كشور، رفتارهای اقتصادی ما و... تغییر خواهدكرد. به دلیل اینكه تغییر الگو یك موضوع اجرایی است، مجمع نمی‌تواند در تبیین آن وارد شود. به همین دلیل از دولت و مجلس شورای اسلامی خواسته شده است تا با به كارگیری پژوهشگران و متخصصان، در ابتدای برنامه پنجم این الگو را تبیین و نهایی كنند. البته مجمع بر این كار نظارت خواهد كرد زیرا این الگو باید در چارچوب سیاست‌هایی كه تعیین شده است، تنظیم شود.

شنبه 16/3/1388 - 1:4 - 0 تشکر 119504

به نام خدا

دوستان سلام

برنامه: یعنی در حقیقت برنامه‌ریزی در برنامه پنجم با استفاده از مدل‌های متعارف نخواهد بود و این برنامه به‌طور كامل متفاوت از چهار برنامه پیشین است؟
دكتر رضایی: باید متفاوت باشد و یك تغییر و تحول جدی نسبت به برنامه‌های گذشته چه در موضوع‌هایی كه عنوان شد و چه در نحوه مدیریت توسعه كشور صورت گیرد. در ارتباط با تغییر مدل‌ها هم همانطور كه یادآور شدم، تاكنون مدل‌های اقتصادسنجی و اقتصاد كلان در برنامه‌ریزی‌ها بوده كه ما را به نتیجه نرسانده است. باید فراتر از این باشد تا بتواند الگوی توسعه ملی را اصلاح كند.

شنبه 16/3/1388 - 1:4 - 0 تشکر 119505

به نام خدا

دوستان سلام

برنامه: به‌طور قطع برنامه‌های اول تا چهارم با چالش‌های مختلفی روبه‌رو بوده كه ما را در رسیدن به هدف مطلوب در شاخص‌هایی نظیر بهره‌وری و رشد اقتصادی با مشكل مواجه كرده است، به اعتقاد جناب‌عالی چالش‌های كنونی پیش‌روی برنامه پنجم چیست و چه راهكارهایی برای مقابله با آن پیشنهاد می‌كنید؟

دكتر رضایی: در این برنامه با چند چالش مواجه هستیم كه مدیریت كشور باید برای آن تدبیری بیندیشد. نخستین چالش، فشارهای اقتصادی آمریكا به ایران در قالب تحریم‌های موجود است كه امكان دارد در آینده نیز ادامه پیدا كند.

چالش دوم، بحران اقتصاد جهانی است كه روی قیمت نفت تأثیر‌گذار خواهد بود. پیش‌بینی‌ها حاكی از این است كه این بحران یك تا 3 سال طول خواهد كشید، بنابراین ممكن است یك تا دو سال ابتدای برنامه پنجم، همراه با این بحران باشد.

چالش سوم كه توسط دولت باید حل شود، مسأله اجتماعی كردن اقتصاد است. در حال حاضر اقتصاد كشور اجتماعی نیست، باید راهی در پیش گرفته شود تا كارآفرینان بالقوه كشور شناسایی و آموزش داده شوند و به آنها امكاناتی ارایه شود تا بتوانند به‌طور گسترده وارد بازارهای سرمایه و تولید و خدمات كشور شوند. اگر نام این اقدام، اجتماعی كردن اقتصاد باشد، دولت باید برای پایه‌ریزی آن ابتكارهایی به خرج دهد.

یكی دیگر از موضوع‌هایی كه باید روی آن بحث شود، چالش فرهنگی در ارتباط با اقتصاد كشور است. ارزش‌های ما هم‌سو با تحول و توسعه اقتصادی نیاز به بازتعریف دارد. تعاریفی كه هم‌اكنون از زهد، ثروت و عدالت وجود دارد مربوط به دوران توسعه‌نیافتگی است و خود مانع رسیدن به توسعه می‌شود. تا زمانی كه این تعاریف اینگونه وجود دارد، در عمل جهش لازم در جامعه صورت نمی‌گیرد. این تعاریف باید توسط اندیشمندان و صاحب‌نظران اسلامی و دانشگاهی موردبحث و بررسی قرار گیرند.

آخرین چالش هم رویكردی و بینشی است. یك سری ابهام‌ها در ارتباط با اقتصاد و رویكردها و بینش‌ها وجود دارد كه این برنامه باید بتواند چالش‌های رویكردی را حل و فصل كند. برای مثال، اینكه نظام اقتصادی ایران باید چه نظامی باشد؟ البته سیاست‌های اصل 44 و سند چشم‌انداز در تبیین نظام اقتصادی كمك زیادی به دولت كرده است. این چالش باید در برنامه پنجم مرتفع شود تا بتوانیم در برنامه‌های بعدی كه به چشم‌انداز بیست‌ساله می‌رسیم،‌ تمام این بسترها را پشت سر گذاشته باشیم.

شنبه 16/3/1388 - 1:5 - 0 تشکر 119506

به نام خدا

دوستان سلام

شنبه 16/3/1388 - 1:5 - 0 تشکر 119507

به نام خدا

دوستان سلام

برنامه: در تشریح چالش‌ فرهنگی، به این موضوع اشاره داشتید كه ارزش‌هایی مانند زهد و عدالت به بازیابی و تعریف جدیدی متناسب با دوران توسعه كنونی نیاز دارند، تعریف شما از این واژه‌ها چیست و را تحقق عدالت اجتماعی را در جامعه چگونه می‌بینید؟

دكتر رضایی: برخی مواقع عدالت اجتماعی با انفاق اشتباه می‌شود. در اسلام كمك به فقرا و درماندگان انفاق نامیده می‌شود. عدالت در حقیقت این است كه تمام فرصت‌ها و امكانات كشور به‌طور عادلانه بین عوامل تولید، توزیع شود. این عدالت (عدالت تولیدی) حتی مقدم بر عدالتی است كه به منظور فقرزدایی و كاهش فاصله طبقاتی ایجاد می‌شود. بنابراین عدالت در اسلام عدالتی نیست كه تنها در ارتباط با فقرزدایی و خشكاندن ریشه‌های فقر باشد.

به اعتقاد من عدالت اسلامی، یك عدالت فراگیر است كه كارآیی و ثروت را افزایش و فقر را كاهش می‌دهد. در این صورت نباید گفت كه رشد اقتصادی و ثروت مقابل عدالت هستند. برخی مواقع لازم است برای افزایش عمران و آبادانی كشور و رشد صنعت و كشاورزی، مالیات‌ها را كاهش داد. این خود یك نوع عدالت است. عدالت یك مفهوم فراگیر دارد كه باید بازتعریف شود.

در ارتباط با زهد هم همینطور، بسیاری فكر می‌كنند كه زهد به معنای نداری و فقر است. در حالی كه نداری یعنی عقب‌ماندگی. اگر این نوع زهد را در كشورهای اسلامی تبلیغ كنیم. یعنی با دست خودمان كشورهای اسلامی را به عقب برده‌ایم. به یاد بیاوریم حضرت امام (ره) فرموده‌اند كه در كشورهای استعمارگر سال‌ها به ما گفتند كه تولید ثروت و صنعت خوب نیست كه خودشان با این ترفند منابع طبیعی كشورمان را غارت كنند و ما را فقیر نگاه دارند. زهد یعنی اینكه دنیاگرا نباشید و در حالی كه تمكن مالی دارید، اسراف نكنید و زندگی ساده‌ای داشته باشید.

شنبه 16/3/1388 - 1:6 - 0 تشکر 119508

به نام خدا

دوستان سلام

برنامه: هدفمند كردن یارانه‌ها به عنوان یكی از اصول هفت‌گانه طرح تحول اقتصادی دولت و به منظور توزیع عادلانه یارانه‌ها بین اقشار مختلف جامعه، در نظر گرفته شده است، این موضوع به عنوان یك راهكار برای برقراری عدالت اجتماعی در جامعه تا چه میزان با تعاریف شما از عدالت همخوانی دارد و آیا این طرح را مثبت ارزیابی می‌كنید؟

دكتر رضایی: اگر جهت یارانه‌ها به سمت تولید باشد و به غیر از عده‌ای كه توان كاركردن ندارند و یارانه شامل آنها می‌شود به آن دسته از افرادی كه می‌توانند كاركنند نیز یارانه داده شود تا بتوانند شغل و درآمدی كسب كنند، این اقدام (توزیع یارانه) مثبت خواهد بود.

طرح تحول اقتصادی نیز به اعتقاد من برای تكمیل شدن به سه اصل دیگر نیاز دارد. یكی از این محورها صادرات است. برای جهش در صادرات باید از مسیر تولید حركت كرد. اصل بعدی، محیط كسب و كار است كه باید به نظام‌های تعیین شده اضافه شود و سوم، اصل سرمایه‌گذاری چه برای سرمایه‌گذاری داخلی و چه در جهت كاهش هزینه‌های سرمایه‌گذاری است. همچنین به عقیده من موضوع بهره‌وری كه به عنوان یكی از این اصول هفت‌گانه آمده باید از موضوع‌ها خارج شود زیرا بهره‌وری، ابزار نیست، بلكه باید از اهداف طرح تحول باشد و محصول همه فعالیت‌ها باید در بهره‌وری دیده شود.

در كل با اجرای طرح تحول موافق هستم و معتقدم باید از اصل این اقدام حمایت كرد و دولت را برای اجرای درست آن تشویق كرد. بعد از سند چشم‌انداز و سیاست‌های اصل 44 به یك تحول جدی در اقتصاد كشور نیاز داشتیم و این طرح با اصلاحاتی می‌تواند یك بسته از چند بسته‌ای باشد كه حاصل تمام آنها منجر به تحول اقتصادی می‌شود. حداقل به 3 یا 4 بسته دیگر، مشابه این طرح نیاز داریم تا به یك تحول اساسی در كشور دست پیدا كنیم. این بسته مشروط به اینكه كامل طراحی شود و تأثیرهای متقابل آن در بخش‌های مختلف اقتصادی دیده شود، یك گام از تحول اقتصادی خواهد بود كه نظام چند سال به دنبال آن است و سیاست‌های اصل 44 و سند چشم‌انداز را برای آن طراحی كرده است.

منبع: هفته نامه برنامه