تبیان، دستیار زندگی

سلام

کسانیکه میگویند فارسی دری ادامة زبان پهلویی است که در زمان ساسانیان در مناطق فارس متداول بود راهی کاملاً خطا میپیمایند و این گفته ها را بدون پایه و برهان علمی و تنها از سر تعصب بر زبان می آورند که بر مردم فارس زبان گفته باشند زبان آنها با آمدن زبان بیگانه دری از میدان بدر نرفته و بر حیات خود ادامه داده است !
اگر زبان دری ادامة زبان پهلوی یا فهلوی مردم شیراز و دیگر شهرهای استان فارس بوده, چرا سعدی شیرازی در قرن هفتم هجری همزمان با زبان دری, به فهلوی یا پهلوی که صدها سال هم تحت تأثیر زبان دری بوده شعر سروده است؟
اگر ما میگوئیم زبان ترکی امروز آذربایجان ادامة زبان ترکی هزار سال پیش و در تداوم زبان کتاب «دده قورقود» است غیرممکن است استاد شهریار در کنار اثر معروف «حیدربابایه سلام» که به زبان ترکی امروز است به زبان هزار سال پیش ترکی, یعنی به زبان دده قورقود هم منظومه ای بسراید و دیوانی به این زبان داشته باشد ! اما استاد شهریار علاوه بر زبان ترکی, به زبان فارسی که زبان جداگانه و متفاوت از ترکی است نیز شعری سروده و دیوانی تنظیم کرده است, همانطوریکه سعدی شیرازی هم به دو زبان جداگانه فارسی دری (زبان مرسوم دربار), و پهلوی (زبان بومی و اصلی مردم فارس) دیوان تنظیم کرده است!
اگر فارسی دری در تداوم زبان پهلوی بود. چرا تا قرن هفتم هجری حتی یک بیت شعر در منطقة استان فارس که مسکن اصلی فارس زبانان است به فارسی دری سروده نشده است و یک سطر نثر, به زبان دری تا قرن هفتم هجری در این مناطق نوشته نشده است؟! درحالیکه در مناطق دیگر بخصوص مناطقی که سلاطین, مراکز حکومتی خود را در آن قرار داده بودند آثار فراوان به زبان دری (فارسی) میبینیم؛ مثل مناطق تاجیکستان و افغانستان که مرکز حکومتهای سامانی و غزنوی بوده و عراق عجم (مناطق مرکزی ایران چون شهر ری, قم, کاشان, اراک, اصفهان) که مرکز حکومت سلجوقیان بوده است!
حتی خود ناسیونالیستهای افراطی هم به دری (فارسی) زبان نبودن مردم مناطق فارس و سروده نشدن حتی یک بیت شعر به این زبان تا قرن هفتم هجری در این مناطق اعتراف دارند!

در پناه حق

«اکثر شعرایی که به فارسی شعر گفته اند این زبان را در محیط مدرسه آموخته اند حتی سخن پردازی چون سعدی که در محیط خانوادگی به زبان محلی صحبت می¬کرد, فارسی را در محضر استاد فرا گرفته است.»
«سلجوقیان نقش مهمی در ترویج زبان فارسی در ایران, به ویژه پشتة غربی داشتند. اتابکان در حمایت از اهل ادب, کوشش قابل ملاحظه ای به خرج داده اند. سده های پنجم و ششم هجری دورة شکوفایی نظم و نثر دری در اغلب سرزمینهای غربی است کما اینکه: «از آغاز زبان دری تا روزگار سعدی در ظرف این شش قرن ازدهات کوچک یا شهرهای بزرگ گویندگانی کوچک یا بزرگ و برخی شاعران دیگر برخاسته اند و آثاری خوب یا بد از آنها بر جای مانده است, اما تاریخ ادبیات ما از فارس که متاع خاص و مختص آن شعر و شاعر است حتی اسم یک شاعر را ضبط نکرده است و تا جایی که من به یاد دارم یک بیت شعر خواندنی به عنوان محصول این محیط در ظرف این ششصد سال, نگاه نداشته است»
با اسناد و مدارکی که در دست است آشکار میگردد سلاطین و پادشاهان در هر جا مستقر میشدند افرادی از آن مناطق برای راهیابی به دربار, زبان دری (فارسی) را که زبان مرسوم شعر دربار شده بود یاد میگرفتند و به سرودن شعر در شأن و شوکت سلاطین, نوشتن تاریخ فتوحات آنها, و دریافت انعام از دربار میپرداختند!
به زبان دیگر باید گفت, سلاطین به هر کجا میرفتند این زبان مهاجر را همراه خود به آنجاها میبردند, همانطوریکه زبان عربی را هم به عنوان زبان علم همراه خود داشتند!
لذا فرضیه اینکه زبان دری ادامة زبان پهلوی فارسیان است, فرضیة نادرست و غیرعلمی است و دری و یا فارسی دری زبانی است متفاوت از پهلوی و متعلق به تاجیکها و افغانها که به وسیله سلاطین ترک وارد ایران و سایر مناطق تحت حاکمیت آنان از جمله هندوستان و پاکستان و حتی ترکیه عثمانی شده است؛ لاکن زبان ترکی و بعضی از زبانهای دیگر در مقابل آن مقاومت نشان داده و بر حیات خود ادامه داده¬اند ولی زبان پهلوی پارسیان نتوانسته در مقابل آن ایستادگی کند و در داخل آن مستحیل شده و از بین رفته است که آثار آن هنوز هم در بعضی شهرها و روستاهای دورافتاده مناطق فارس نشین باقی مانده است. اگر زبان فارسی دری ادامة زبان پهلوی ساسانی میبود, فارسی زبانان و فارسی دانان امروز نباید زحمت زیادی در خواندن و فهمیدن معنا و مفهوم زبان پهلوی دوران ساسانی و بعد آن داشته باشند, همچنانکه ترک زبانان آذربایجانی و ترکیه ای در خواندن و فهمیدن زبان کتاب «دده قورقود» که مربوط به هزار تا هزارو دویست سال پیش است و ترکی امروز آذربایجان و ترکیه, ادامة این زبان است؛ با مشکل زیادی روبرو نیستند و معنی و مفهوم کتاب برای آنها کاملاً آشکار است. در صورتیکه هیچکدام از ایرانیان فارس زبان نمی¬توانند از متن چند سطری زبان پهلوی که حتی بعد از اسلام نوشته شده, مثل کتیبه پهلوی «اقلید» در جنوب آباده, کتیبة «تخت طاووس» در استخر فارس و یا متنهای پهلوی که در سده های سوم و چهارم هجری مثل «بُندهشن, زادسَپَرم, روایات پهلوی و . . . » که همزمان با خلق آثار نظم و نثر به زبان دری نوشته شده اند چیزی سر در بیاورند. در حالی که آثار نوشته شده در همین سده یعنی در قرن سوم و چهارم هجری به زبان دری, اکنون نیز به راحتی از طرف هر فرد ایرانی فارس زبان و غیرفارس زبان آشنا به فارسی (دری) قابل خواندن و مفهوم است و تفاوت آنچنانی با زبان فارسی امروز ندارد! چنانکه خواندن و درک مفاهیم شعر دری (فارسی) حنظلة بادغیسی اولین شاعر دری¬گوی قرن سوم هجری برای هیچیک از ایرانیهای امروز مشکلی ایجاد نمی¬کند و اشعار «رودکی» شاعر دوران سامانیان (قرن چهارم هجری) برای همة فارسی دانان به راحتی قابل درک است. حنظلة بادغیسی اهل بادغیس از شهرهای شمال شرقی افغانستان است:
مهتری گر به کام شیر در است شو خطر کن ز کام شیر بجوی
یا بزرگی و عزّ و مکــنت و جاه یـا چو مردانت مرگ رویاروی
دو بیت بالا اوّلین شعر فارسی دری و از حنظلة بادغیسی است.
شعری هم از رودکی شاعر قرن چهارم هجری:
بوی جوی مــولین آیـــد همی یـاد یـار مهربان آیــد همی
ریــگ آمـــو و درشــت راه او زیر پایم پرنیــان آیــد همی
آب جیحون از نشاط روی دوست خنگ ما را تا میـان آید همی
ای بخارا شـاد باش و شـــاد زی میر نزد میهمـــان آیـد همی
میر مـــاه است و بخـارا آسمـان ماه سوی آسمـــان آید همی
میر سرو است و بخــارا بوستــان سرو سوی بوستـان آید همی

متنی هم به نثر معمول "دری" در قرن چهارم هجری, بر گزیده ای از متون تاریخ بلعمی تألیف ابوعلی محمد بن محمد بلعمی که خود ترجمة تاریخ طبری است.
تاریخ بلعمی در سال ۳۵۲ هـ . ق از متن عربی تاریخ طبری که توسط محمدبن جریر طبری و حدود صد سال پیش از آن تألیف شده بود به فارسی دری ترجمه گردید. تاریخ بلعمی اولین و قدیمی¬ترین اثر تاریخی به زبان فارسی دری است.
«سپاس و آفرین مر خدای کامران و کامکار و آفرینندة زمین و آسمان را, آنکش نه همتا و نه انباز و نه دستور و نه زن و نه فرزند. همیشه بود و همیشه باشد, و بر هستی او نشان آفرینش پیداست آسمان و زمین و شب و روز و آنچه بدو اندر است . . . و ما خواستیم که تاریخ روزگار عالم اندر آنچه هر کسی گفته است, از اهل نجوم و از اهل هر گروهی که تاریخ گفته¬اند, از گبر و ترسا و جهود و مسلمان, هر گروهی آنچه گفته¬اند, یاد کنیم اندرین کتاب به توفیق ایزد عزوّجل از روزگار آدم تا گاه رستخیز چند بود؛ و این اندر کتاب پسر جریر نیافتیم, و باز نمودیم, تا هر که اندر وی نگرد, زود اندر یابد, و بر وی آسان شود, انشاء الله تعالی وحَدهُ العزیز. »

اینک متنی به زبان پهلوی مربوط به قرن چهارم هجری, یعنی همان زمانی که حنظله بادغیسی اولین شعر فارسی دری را صد سال پیش از آن سروده بود و رودکی در دربار سامانیان به فارسی دری شعر میسرایید و ابوعلی محمدبن محمد بلعمی تاریخ طبری را به فارسی دری ترجمه میکرد!

روایات پهلوی
متن پهلوی مربوط به قرن چهارم هجری از کتاب «زبان پهلوی, ادبیات و دستور, ژاله آموزگار- احمد تفضّلی- ص ۱۱۱- انتشارات معین تهران- ۱۳۸۰»

متنی دیگر به زبان پهلوی از یادگار زریران و تلفظ آن به لاتین و فارسی, و ترجمة آن به فارسی و تعمّق در تئوری کسانیکه ادعا دارند زبان فارسی- دری ادامة زبان پهلوی است؟ !

تلفظ متن اصلی, به لاتین:
Halā šarwan īgyān abzūd – it kē amwašt
Halā wirāz fatarōwad tō kē amwašt
Halā sēne- murwag bārag- it kē amwašt
Ka-t hamē ēdōn kāmest kū- m (?) abāg hyōnān kārezār kunē nūn ōžad, abgand hē andar im(?) razm, čiyōn, a-gāh, a-ganĵ mardōm, u- t ēn xwehl wars ud rēš wādān wišuft ēstēd, u-t abēžag tan asbān xwsat pad pāy, u-t xāk ō grīw nišast

تلفظ متن اصلی, به فارسی:
هلاشروان ای گیان ابزود- ایت که اموشت
هلا ویراز فَتَر اوود تو که اموشت
هلا سنه موروگ بارَگ- ایت که اموشت
کَ- ت همه اِدون کامست کو- م (؟) اباگ هیونان کارزار کونه نون اوژَد, ابگند هه اندریم (؟)
رزم, چیون, اَ- گاه, اَ- گنژ مردم, او- ت ان خوهل ورس وادان ویشوفت استد او- ت اَبژَگ تن اسبان خوست پد پای, او- ت خاک او گریونیشست.

ترجمه متن پهلوی, به فارسی:
هلا شیر افکن ستوده جان ! که بر بادت داد؟
هلاگرازِ پیشتاز ! تو را که بر باد داد؟
هلا سیمرغ باره ! که بر بادت داد؟
چون تو همی ایدون خواستی که همانا (؟) با هیونان کارزار کنی, اینک کشته (و)
افکنده باشی در این (؟) رزم, چونان مردم بی (تخت و) گاه (و) بی¬گنج, و این موی و ریش تابدار تو را بادها آشفته است, و تن پاکیزة تو را اسبان به پای لگدکوب کردند, و خاک بر تن تو نشسته است.

نمونه ای که از زبان پهلوی داده شد در صورتیکه ترجمه نشود آیا قابل فهم برای هموطنان فارس زبان میباشد؟ تازه ترجمة فارسی متن پهلوی که توسط مترجم تلاش شده به تلفظ متن اصلی نزدیک باشد, باز به راحتی قابل درک نیست !

حال آنکه نمونه ای که از فارسی دری داده شد و مربوط به قرن سوم و چهارم هجری و زمان حکومت سامانیان است و در مناطق تاجیکستان و افغانستان امروزی متداول بود و هم عصر با زبان پهلوی مردم مناطق فارس می-باشد, کاملاً مفهوم است و تنها فرقی که با فارسی امروز دارد کلمات کمتر بکار برده شده عربی در آن است...

منبع:ایـــــــــن

درپناه حق

پنجره جان بابت تاپیک بسیار خوبت ممنونم ... از دیشب تا حالا ذهن من را به خودش مشغول کرده.

اینکه یک جریان ملی گرا بخواهد این ادعا را مطرح بکند من مطمئن نیستم ... چون مسئله ی ریشه شناختی زبان های مختلف از قرن ها پیش مطرح بوده و خصوصا در قرن نوزدهم زبان شناسان اروپایی روی این موضوع خیلی کار کردند و قسمتی از نتیجه ی کار انها نمودار زبان های خانواده ی هندواروپایی است که به دست ما رسیده. توی این نمودار شاخه ای به نام زبان های هندو ایرانی وجود دارد که زیر شاخه ی زبان های ایرانی به فارسی باستان و اوستا تقسیم می شود و جالب اینکه در حالیکه ما اصلا تصورش را هم نمی کنیم، زبان فارسی امروز را زیرمجموعه ی فارسی قدیم و زبان پشتو را زیرمجموعه ی زبان اوستا معرفی کرده است.

البته گاه دسته بندی ها در کتاب های مختلف تفاوت هایی دارد که اظهارنظر را واقعا مشکل می کند. مثلا همین نمودار در کتاب دیگه ای پشتو را هم زیرمجموعه ی فارسی باستان می داند.  

چند نکته به نظر من می رسد ...

اول اینکه عدم توانایی ما در فهمیدن زبان پهلوی نمی تونه دلیل موجهی باشد ... چرا که زبان های قدیم ساختار پیچیده تری داشتند ... و از جمله امروزه فهم لاتین برای مردم زبان هایی که ریشه ی لاتین دارند، کار آسونی نیست و حتی فهم انگلیسی باستان که نوشته های به جامانده از 1000 سال پیش از انگلیسی باستان برای انگلیسی زبان امروز قابل فهم نیست.   

در زبان های اروپایی ما می بینیم که به دلیل پیچیده بودن ساختار لاتین مردم و از جمله سربازان رومی در میان خودشان زبان را ساده تر می کردند و وقتی سپاه روم فرانسه را اشغال می کنه زبان "عامیانه ی (کوچه بازاری) لاتین"  توسط سربازها در فرانسه باب می شود.  

پس بعید نیست زبان محلی سعدی هم صورت عامیانه ای از پهلوی بوده باشد کمااینکه در مقابل هجوم عرب کاملا زبان ایرانی به انزوا کشیده شده بوده. و گفته می شه بعد از گذشت دو قرن از تسلط اعراب بر ایران تلاش ها برای احیای زبان پهلوی آغاز می شود.

نکته ای که هست کشور ایران محدود به فارس نمی شده .... و در آن زمان گستره ی خیلی وسیعی را اشغال می کرده و حتی تا چند قرن پیش تاجیک ها و افغان ها جزئی از کشور ما ایران بودند. پس اگر سلاطین بنا به مقتضیاتی زبان دری را زبان رسمی کشور اعلام می کنند و از آن حمایت می کنند، مهم اینست که باز هم زبان دری یک زبان ایرانی هست و هرگز مهاجر و بیگانه نیست.

نکته ی بعد اینکه چرا فردوسی وقتی در قرن 4 و 5 شاهنامه را می سراید، به خودش افتخار می کند که اثرش یک اثر فارسی هست و از کمترین واژه ی ممکن عربی در آن بکار رفته؟

اگر زبان فارسی فردوسی یک زبان نو و بدون پیشینه است برای فردوسی چه افتخاری داره که آن زبان را از عناصر دخیل پاک کند؟

و البته زبان فردوسی آنقدر قوی بوده که امروز ما بعد از 1000 سال بدون هیچ مشکلی زبان نظم آن را درک می کنیم. 

این واقعیت انکار ناپذیری است که زبان های بسیار فاخر در دوره های مختلف به دلیل مسائل سیاسی و اجتماعی از بین می روند و زبان های جدید بر ویرانه های آنها بنا می شوند و یا زبان یک قبیله ی وحشی زبان بین المللی می شود(مثل زبان انگلیسی) 

در پاسخ به تاپیک ثبت شده در فروم پرشین تولز مطلبی هست حاکی از اینکه:

((( عین الدین نصر استاد دانشگاه کابل:


زبان فارسی دری یکی از زبانهای کهن، توانگر، آسان فهم، ساده و خنیاگرانه، زیبا و دانشی خانواده ی زبانهای ایرانی است. این زبان بیش از دو هزار و پنجصد سال است که در جهان به زیست پر نشیب و فراز خویش ادامه می دهد. بر رغم اندیشه ی ناپاک دشمنان ناخردمند، در کهن بودن این زبان جای تردید سراغ نداریم. نمی توان، آفتاب را به دو انگشت پنهان داشت؛ گفته ی مولانا:

آفتاب آمد، دلیل آفتاب .......... گر دلیلت یاید از وی رو متاب


زبان فارسی دری از فرهنگ والا، ادبیات پاکیزه و جاودان، ماهیت انسانی و ساختمان بی گزند و بارور برخوردار است:

پی افگندم از نظم کاخ بلند .......... که از باد و بارانش ناید گزند

این زبان، روزگار درازی نقش زبان جهان کشوری (بین المللی) را در میدان سیاست، فرهنگ، دانش، هنر و فناوری بازی میکرد. قلمرو گسترش آن، از خاور دور آغاز میشد و تا به کرانه های باختری اروپا و شمال افریقا می رسید. تقریبا سوم بخشی از چار بخش مردم جهان به این زبان سخن می گفتند و یا می نوشتند. )))

به هر حال به نظر من فارسی امروز اگر ریشه ی پهلوی هم نداشته باشد، باز هم پیشینه ی بسیار غنی دارد و یک زبان ایرانی هست.

یه مقاله ی خیلی خوب درباره ی فارسی دری پیدا کردم.

ترجیحا لینکش را می گذارم تا علاقمندان علاقمند تر شوند :

http://linguist87.blogfa.com/post-235.aspx

سلام

مرسی شقایق جون بابت حضورت

خوشحالم كردی...

بابت لینكت وری وری مرسی...(ادغام سه زبان فارسی،انگلیسی وفرانسوی)

در پناه حق