تبیان، دستیار زندگی

پس از قرار دادن دو بحث، مشهدی های ذق و خراسانی های اصیل،جواب بدن؟ و دو کلوم مشهدی، که با استقبال دوستان روبرو شد،از آنجایی که بیشتر واژه هایی که در خراسان به کار می روند، میان همه ی خراسانیان،مشترک است و نام این انجمن هم ، انجمن خراسان است.از دوستان خراسانی درخواست می کنم،واژگان بومی و محلی خود را با رعایت قوانین زیردر بحث قرار دهند؛

1- واژه ها را اعراب گذاری کنید، یا با استفاده از حروف انگلیسی،آوانگاری کنید؛مثلاً پَت/ pat:نخ و موی درهم وبرهم.

2- اگر نمونه ای از کاربرد آن در ادب فارسی یا اشعار به لهجه ی محلی را می دانید ذکر کنید.

3- نام محل دقیق کاربرد واژه ها را ذکر کنید.

4- اگر واژه ای را کسی از یکی از شهرهای خراسان آورده بود، و همان واژه عیناً و یا با اندکی تفاوت در تلفظ یا تفاوت در معنا در شهرهای دیگر خراسان به کار می رود،آن موارد را هم ذکر کنید. 

 

نخستین واژه ها را با پاسخ به واژه های آمده در بحث مشهدی های ذق و خراسانی های اصیل،جواب بدن؟،می نویسم؛

پَسین/pasin: عصر،بعداز ظهر(این واژه زیبا تا پنجاه سال پیش در سراسر خراسان(مشهد،تربت،نیشابور،بیرجند و ...)کاربرد داشت.)

دینه/dine:دیروز(در سراسرخراسان کاربرد داشت.)  

غُشدِلی/خَشدِلی:1- رشته(مانند رشته آش)2- رشته های تزیینی کاغذباد(در سراسرخراسان کاربرد داشت.غشدلی و خشدلی،تلفظ رایج در مشهد و تربت و نیشابور است.) 

کَغَذ باد/کاغذباد: بادبادک(در سراسرخراسان کاربرد داشته و دارد.) 

حولی/حویلی/howli:حیاط،منزل،سرا(در سراسرخراسان کاربرد داشت.) 

زینه:1- پله (در سراسرخراسان کاربرد داشت.) 

لو چُمبه:الک دو الک(در مشهد کاربرد داشت. و دیگر شهرهای خراسان واژهای دیگری کاربرد دارد.)

ضمایر فاعلی در لهجه مشهدی( و خراسانی با اندکی تفاوت)

مُ mo :من

تو: تو

او: او( درتهران اون)

ما: ما

شُما: شما

اونا: آنها

از همه مهمتر :

یره/ yare. در نگاه اول مثله فحش !!!! میمونه!!!!!!!!!!! ولی نههههه. فحش نیس. بلکه یه جورایی دران طرف مقابل رو صدا میکنن.

یَرَه یا یرِه/:yara/yare : برآمده از یار است. و خطاب دوستانه به مخاطب در لهجه خراسانی. برخی از کارشناسان لهجه خراسانی می گویند؛ یرگه خطاب عتاب آمیز است، در لهجه خراسانی. ولی من به آن اعتقادندارم. چون عماد گفته است:یرگه کارِ مُ و تو بالا دره میگیره ذره ذره دره عشقت تو دلم جا می گیره

با سلام

برای اشنایی با گویش خراسانی( تربت حیدریه-مهولات-دوغ آباد) به تایپک دوغ آباد مراجعه شود. امید وارم این واژگان روزی به ترتیب حروف الفبا جمع آوری و ارایه شود تا  کلمات تکراری حذف و  معانی پالایش شود

کاربرد فعل "رفتن" بجای "شدن" یا رخ دادن

مانند: "هوا سرٍد رفته" یا"اونجه تصادف رفته" "حالم خوب رفته" یا " خفه رو !"

کاربرد بن ماضی در ساخت فعل امر: مانند"در ره ببست" بجای ببند  

موسی کو تقی: من هنوز هم به عنوان یه مشهدی نمدنم این پرنده همون قمریه یا که یا کریم!

پیشوندهای اسم:

مندسن: محمدحسن    . مندلی: محمدعلی .  غلاملی: غلامعلی .  غلامسکل:  غلامحسین کچل

کلبسین: کربلایی حسین .  کلبغلام:  کربلایی غلام

اصطلاحات فک انداز 

قنجقی(ghenjeghey):به همراه ,با     مثال: مو حلوا دووس درم , شکر هم دقنجقیشی. ترجمه: من حلوا را دوست دارم به همراه شکر

تا بعد.... 

دوست عزیز چه جوری اعراب گذاری کنیم؟

موسی کو تقی:همان یاکریم تهران است.و قمری پرنده ای بسیار شبیه به موسی کو تقی با آوازی مشابه اما کمی از نظر جثه بزرگتر است. در زبان ادبی به جای    موسی کو تقی، موسی چه را به کار برده اند.این" موسی چه" هنوز هم در بخارا کاربرد دارد. و دست کم بخش اول آن(موسی) با موسی کو تقی خراسان امروز همخوانی دارد.جالب آن است که چندسال پیش وقتی به دوستی بخارایی گفتم؛می دانی" موسی کو تقی"چه پرنده ای است، بی درنگ به دلیل همین شباهت پاسخ داد. در خراسان باور بر این است، که این پرنده هنگامی که آواز میخواند؛ می گوید:موسی کو تقی, یعنی موسی تقی کجاست؟ برای اینکه باز بر تفاوت این دو پرنده که بسیاری آن ها را یکی می شناسند.تاکید کنم. این بیت را از اوحدی مراغه ای می آورم.

صبح دم بزم چمن گرمست، زيرا کندرو             ناله ی موسی چه و قمری و سار انداختتند(اوحدی مراغه ای، دیوان، بخش غزلیات)

امیدوارم.توضیحات کامل باشد.باز هم دیدگاه ها و پاسخ های خود را ثبت کنید. به دقت بررسی خواهم کرد.

(پورتوس،م.رها) 

اما برای اعرابگذاری و یا به زبان امروز آوانگاری چندین راه وجود دارد و یا دستکم من می دانم.

1- شیوه ای که در فرهنگ دهخدا به کار برده شده است.با آوردن نمونه هایی که کار توضیح را میکند,این شیوه را نشان میدهم.

پچل[پَ چُ ل]: ناپاک؛یعنی پ مفتوح و چ مضموم است.

برای آشنایی بیشتر با این شیوه می توانید به متن لغت نامه یا لوح فشرده آن رجوع کنید.

من این شیوه آوانگاری را بیشتر می پسندم,چون همه افراد می توانند از آن بهره ببرند.و چون در لغت نامه پارسی به کار بردن حروف انگلیسی چندان جالب نیست.

2- شیوه ای که مرحوم معین در فرهنگ خود از آن بهره برد؛یعنی آوانگاری با حروف انگلیسی، که پس از چاپ این فرهنگ فراگیر شد.

مانند. بابا(baba

3- شیوه ای کهن که در آن علامت هر حرف را مشخص می کردند.مانند: لقطه؛ به ضم لام و فتح قاف و طا. این شیوه را نخستین لغت نامه نویسان به کار گرفتند.

4- آوانویسی با شیوه بین المللی نوین:این شیوه به درد کار ما نمی خورد. و تنها در گویشنامه های علمی و دقیق استفاده میشود و اگر زبانشناس و آشنا به آن نباشید. دریافتن آن بسیار مشکل است.مانند؛

خُچارxočâr : فشار.

اما شیوه ای که بنده برای این بخش پیشنهاد می کنم.همان آوانگاری ساده با حروف انگلیسی برای کلمات(درست مثل وقتی که پیامک فارسی را با حرف انگلیسی مینویسید. و یا گذاردن زیر و زبر کلمات در هنگام تایپ است مانند:  خُرُس.

با سلام خدمت م.رها

آیا برای تنظیم و مرتب کردن واژه ها هم فکری شده است؟