تبیان، دستیار زندگی

انس بن مالك مى گوید: كنیزى از امام حسن علیه السّلام شاخه گلى را به حضور آن حضرت هدیه نمود، امام حسن علیه السّلام آن شاخه گل را گرفت و به او فرمودب ((تو را در راه خدا آزاد كردم .)) من به حضرت عرض كردم : ((در مقابل اهداء یك شاخه گل ناچیز، او را آزاد كردى ؟))
امام در پاسخ فرمود: ((خداوند ما را در قرآنش چنین ادب كرده و فرموده : (اِذا حُیّیتُمْ بِتَحیّهٍ فَحَیُّوا بِاَحْسَنَ مِنْها)⁽²⁷⁾ ((هرگاه كسى به شما تَحیّت گوید، پاسخ آن را بطور بهتر بدهید.)) سپس فرمود: ((تحیت بهتر، همان آزاد كردن اوست .

پس از رحلت رسول خداصلّى اللّه علیه و آله وقتى كه ابوبكر بر مسند خلافت نشست ؛ منافقین باغ فدك را كه از مِلك پیامبرصلّى اللّه علیه و آله بود و به فاطمه علیهاالسّلام مى رسید؛ غصب كرده و عامل آنحضرت را از فدك ، بیرون راندند.
على علیه السّلام به فاطمه علیهاالسّلام فرمود: ((برو نزد ابوبكر، ارِث خودت را از او بگیر.))
فاطمه علیهاالسّلام نزد ابوبكر آمد و فرمود: ((ارثى كه از ناحیه پدرم (رسول خداصلّى اللّه علیه و آله رسیده ، به من برگردانید.)) ابوبكر گفت : ((پیامبرن ارث نمى گذراند)) فاطمه علیهاالسّلام فرمود: ((آیا سلیمان از پدرش داوود ارث نبرد؟ كه خداوند مى فرماید: (وَ وَرِثَ سُلَیْمانُ داودَ) ))⁽²⁹⁾ ابوبكر خشگمین شد و گفت : ((پیامبر ارث نمى گذارد.)) فاطمه علیهاالسّلام فرمود: ((آیا زكریّاى پیغمبر عرض ‍ نكرد: (فَهَبْ لى مِنْ لَدُنْكَ وَلِیّاً وَ یَرِثُنى وَ یَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوب ):⁽³⁰⁾ ((خدایا از پیشگاهت به من جانشینى ببخش ، كه وارث من و آل یعقوب باشد.)
ابوبكر باز همان سخن قبل را تكرار كرد كه پیامبر ارث نمى گذارد. فاطمه علیهاالسّلام فرمود: ((آیا خداوند در قرآن نفرموده است كه : (یُوصیكُمُ اللّهُ فى اَوْلادِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الاُنْثَیَیْنِ):⁽³¹⁾ ((شما را در مورد فرزندانتان ، سفارش ‍ مى كنم كه براى فرزند پسر، مطابق نصیب دو دختر بدهید.)) ابوبكر باز همان جواب را داد و گفت : ((پیامبر از خود ارث نمى گذارد)). به این ترتیب ، فاطمه علیهاالسّلام با استدلال قرآنى ، حق ارث خود را ثابت نمود، ولى جواب درستى نشنید و در برابر چنین منطق الهى او را مظلوم كردند.

یكى از اُمراء، از وزیر خود راجع به معنى و مفهوم این آیه (كل یوم هو فى شاءن )؛⁽³³⁾ ((خداوند در هر روز داراى شاءنى است )) سؤ ال كرد، وزیر اظهار بى اطلاعى كرد و معنى آیه را نتوانست بگوید و از این جهت اندوهگین و ناراحت به خانه آمد.
غلامى داشت كه آگاه و با معرفت بود، از مولایش پرسید: ((چرا اندوهگین هستى ؟)) وزیر جریان را گفت . غلام گفت : ((من تفسیر آیه را مى دانم و براى امیر بازگو مى كنم .)) با هم نزد امیر رفتند و غلام اظهار داشت : ((معنى آیه این است : شاءن خداوند است كه شب و روز را یكى بعد از دیگرى مى آورد و مى برد، از دلِ مرده ، زنده خارج مى كند و از زنده ، مرده بیرون مى اورد، بیمارى را شفا مى دهد و گرفتارى را نجات مى بخشد، عزیزى را ذلیل و ذلیلى را عزیز مى كند، ثروتمندى را فقیر و فقیرى را ثروتمند مى نماید.)) امیر از این پاسخ ، خوشحال شده و گفت : ((مشكلى را برایم گشودى خداوند مشكلت را بگشاید و بعد به او جایزه داد.))

روزى ، ابن ابى العوجاء، یكى از دانشمندان مخالف اسلام ، پرسشى درباره تعدد زوجات ، مطرح كرد و گفت : ((قرآن از سویى در آیه سومِ سوره نساء، مى فرماید: (فَانْكِحُوا ما طابَ لَكُمْ مِنَ النّساءِ مَثْنى وَ ثُلاثَ وَ رُباع فَاِنْ خِفْتُمْ اَلاّ تَعْدِلُوا فَواحِدة ) (یعنى با زنان پاك مسلمان ازدواج كنید، با دو یا سه و یا چهار زن ؛ و اگر مى ترسید میان آنها به عدالت رفتار نكنید، پس به یك همسر اكتفا كنید.) و از سوئى دیگر در آیه 129 همین سوره مى گوید: (وَ لَنْ تَسْتَطیعُوا اَنْ تَعْدِلُوا بَیْنَ النِّساءِ وَ لَوْ حَرَصْتُمْ) یعنى : (هرگز نمى توانید، میان زنان به عدالت رفتار كنید؛ هر چند در این راه بكوشید). با ضمیمه كردن آیه دوم ، به آیه اول در میابیم كه تعدد زوجات در اسلام ممنوع است ؛ زیرا تعدد زوجات مشروط به عدالت است و عدالت هم ممكن نیست . پس تعدد زوجات در اسلام حرام است .))
هشام از پاسخ باز ماند و از ابن ابى العوجاء فرصت خواسته و براى گرفتن پاسخ به مدینه شتافت . هشام سخن ابن ابى العوجاء را براى حضرت امام صادق علیه السّلام باز گفت . امام فرمود: ((منظور از عدالت در آیه سومِ سوره نساء، عدالت در نفقه و رعایت حقوق همسرى و طرز رفتار و كردار است ؛ و مراد از آیه 129 همین سوره ، عدالت در تمایلات قلبى است . بنابراین تعدد زوجات در اسلام حرام نیست و با شرایطى جایز است .))
هشام از سفر برگشت و پاسخ را در اختیار ابن ابى العوجاء قرار داد. او سوگند یاد كرد كه این پاسخ از تو (هشام ) نیست .

شخصى ، به حضور یكى از بزرگانِ دین آمد و گفت : ((اى بزرگوار! مرا راهنمائى كرده و موعظه كن .)) آن عالم فرمود: ((اى عزیز! اگر در جاى خلوتى ، قصدِ معصیت نمائى و به گناه مبادرت ورزى و گمان كنى كه ، خداوند ترا مى بیند و مراقب اعمال توست ، به امر خیلى مهم و بزرگ جرئت كرده و در حضور مقام با عظمتى ، حرمت شكسته اى و اگر فكر كنى كه خدا تو را نمى بیند؛ به سخن خداوند متعال ، كافر شده اى كه مى فرماید: (اِنَّ اللّهَ كانَ عَلَیْكُمْ رَقیباً):⁽¹⁰⁾(خداوند، مراقب اعمال شماست ).

حضرت صادق علیه السّلام مى فرماید؛ روزى پیامبر اكرم صلّى اللّه علیه و آله رو به اصحاب خود كرده و فرمود: ((كدام یك از شما، دوره سال را روزه مى گیرید؟)) سلمان عرض كرد: ((من )).
پیامبرصلّى اللّه علیه و آله دوباره سؤ ال كرد: ((كدامیك از شما تمام شب را عبادت مى كنید؟)) سلمان گفت : ((من ))، فرمود: ((كدام یك از شما روزى ، یك ختم قرآن مى خوانید؟)) سلمان عرض كرد: ((من )). یكى از منافقین كه در آن مجلس حضور داشت ، وقتى این جوابها را شنید و در حالى كه خشم خود را نمى توانست پنهان كند، اظهار داشت : ((یا رسول الله ! این شخص عجمى مى خواهد بر ما فخر كند، والاّ دروغ مى گوید؛ غالبِ روزها من دیده ام كه چیزى مى خورد و روزه نیست و غالِب شبها را مى خوابد و بسیارى از اوقات ساكت است ؛ با این حال چطور ممكن است ، روزى یك ختم قرآن بخواند؛ حضرت فرمودند: ((مَثَل سلمان مَثَل لقمان است در حكمت ؛ از خودش ‍ علت این ادّعا را سؤ ال كنید.))
سلمان ، در توضیح مدّعاى خود گفت : ((من در هر ماهى ، سه روز، روزه مى گیریم و خداوند در قرآنش فرموده : (مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ اَمْثالُها):⁽¹⁵⁾ ((یعنى كسى كه كار خیرى انجام دهد، در برابرش ده اجر، به او داده مى شود.)) پس ، سه روز روزه هر ماه ، به منزله آنستكه تمام ماه را روزه گرفته باشم ، به علاوه اینكه ، من روزه ماه شعبان را همیشه به رمضان متصل مى كنم .
امّا عبادتِ شبهاى من ، از پیغمبرِ خداصلّى اللّه علیه و آله شنیدم ، كه فرمودند: ((هر كس با وضو بخوابد، مثل آنست كه ، تا صبح به عبادت بسر برده است .)) و من هر شب با وضو مى خوابم ؛ و امّا اینكه گفتم ، روزى یك ختم قرآن مى خوانم ، آن هم بر اساس فرموده پیامبر عظیم الشان اسلام صلاى اللّه علیه و آله ست ، كه فرمودند: ((هر كس ، یك مرتبه (قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ) را بخواند، مثل آنستكه دو ثلث قرآن را خوانده باشد و هر كس سه مرتبه بخواند مثل آنستكه تمام قرآن را خوانده باشد و از من خواندن روزى ، سه مرتبه (قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ) فوت نمى شود.
و همچنین از پیامبر بزرگوارصلّى اللّه علیه و آله شنیدم كه به على علیه السّلام فرمودند: ((یا على ! مَثَل تو ما بین امت من همانند (قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَدٌ) است ، هر كس ترا به زبان دوست دارد، یك ثلث ایمان را داراست و هر كس تو را به زبان و دل ، دوست داشته باشد داراى دو ثلث ایمانست و هر كس ترا علاوه بر دل و زبان ، در عمل هم موافقت نماید داراى تمام ایمانست .