در تقویم باستانی ایران، سیزدهم تیر ماه به نام تیرگان خوانده شده و این روز یکی از بزرگ ترین جشن ها بوده است. اگرچه با تغییر تقویم در گذر زمان، سیزدهم تیر تقویم خورشیدی امروز (که از نظر تطبیق با اوضاع فلکی، از دقیق ترین تقویم های جهان است) با سیزده تیر تقویم های باستانی یکی نیست، اما چون تیرگان مناسبتی جز سیزدهمین روز از ماه تیر نداشته و بر رویداد فلکی خاصی (مانند اعتدال های بهاری و پاییزی یا کوتاهی و بلندی روز و ...) دلالت نداشته، بهتر است که همین روز را تیرگان بخوانیم.
یکی از رخدادهای اسطوره ای که گفته اند در روز تیرگان روی داده است، پرتاب تیر سرنوشت ساز آرش کمان گیر از فراز البرز کوه یا دماوند برای تعیین مرز ایران و توران است. این داستان پر کشش و دل نواز که در آن عناصری همچون میهن دوستی و از خود گذشتگی و حق- پیروزی موج می زند، به دلیل تطبیق مکانی با دماوند، شور انگیز ترین رویدادی است که می توان به مناسبت آن، روزی را به نام دماوند گران مایه نامید. از این رو، انجمن کوه نوردان ایران جشن و همایشی را در شهر رینه در دامنه ی جنوبی دماوند برگزار می کند.
دماوند، همچون دیگر کوه های ایران، آسیب زیادی از بهره برداری های نادرست شامل چرای مفرط دام، معدن کاوی، راه سازی، زباله پراکنی، و گردش گری غیرمسوولانه دیده است. کوه نوردان و شماری از دیگر طبیعت دوستان، در سالهای گذشته در فاصله ی 15 خرداد (روز جهانی محیط زیست) تا 13 تیر، در روزهای تعطیل به چند نقطه از کوهپایه های دماوند می روند و با کسانی که برای گردش به این جاها می آیند، گفتگو می کنند و آنان را به پاسداشت این کوه ملی فرا می خوانند. این مجموعه کارها که "طرح نگاهبانی دماوند" نامیده شده، و برگزاری همایش و جشن "روز ملی دماوند"، تا کنون هزاران نفر را دست کم یک بار به صورت مستقیم درگیر موضوع دماوند کرده است. همچنین پوشش رسانه ای این فعالیت ها که به دست دوستان مطبوعاتی و گزارشگر انجام شده، شاید به صدها هزار نفر پیامی مبنی بر ضرورت حفاظت از دماوند را رسانده است.
بخشداری لاریجان که از توابع شهرستان آمل میباشد، با اعلام اینكه در این روز سیاه چادر و امكانات زندگی عشایری برای مهمانان تدارك دیده شده است، افزود: نمایش‌های بومی و محلی در این روز اجرا می‌شود.
وی با تاكید بر اینكه این مراسم برای هفتمین بار از سوی انجمن كوهنوردان ایران صورت می‌گیرد، گفت: این مراسم ملی برای دومین بار به صورت سراسری انجام می‌شود.
بخشداری لاریجان آمل از اجرای برنامه «آب‌پخشان»در این روز خبر داد و گفت: آب‌پخشان آیین سنتی است كه از سوی بومیان و محلی‌های منطقه لاریجان انجام می‌شده است.
مراسم آب‌پخشان در دقایق پایانی جشن روز ملی دماوند برگزار می‌شود.
سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در سال 1387 دماوند را به عنوان نخستین اثر طبیعی در فهرست آثار ملی كشور ثبت كرد.
اکنون، علاوه بر سازمان های غیردولتی مانند انجمن کوه نوردان و دفترهای نمایندگی آن، انجمن دوستداران دماوند، گروه ها و باشگاه های کوه نوردی، موسسه ی کوهستان سبز، جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست...، سازمان های دولتی و عمومی مانند میراث فرهنگی، حفاظت محیط زیست، بخشداری لاریجان، شهرداری و شورای شهر رینه، دانشگاه پیام نور رینه و... نیز از مجموعه فعالیت هایی که برای حفاظت از دماوند و معرفی ارزش های آن انجام می شود، حمایت می کنند. به این ترتیب امید می رود که گام های موثری در این ارتباط برداشته شود و برای مثال، معدن کاوی در دماوند و ساخت و ساز در ارتفاع بالای 2200 متر آن به کلی تعطیل و ممنوع شود.
