تبیان، دستیار زندگی

عید در فرهنگ اسلامی
سید عباس رفیعی پور
ماهنامه فرهنگ كوثر


به بهانه عید نوروز مطالبی پیرامون موضوع فوق، تقدیم خوانندگان گرامی می شود:
واژه «عید» در اصل از فعل عاد (عود) یعود است و برای آن معانی مختلفی گفته اند: از جمله «خوی گرفته»، «روزفراهم آمدن قوم» و «هر روز كه در آن، انجمن یا تذكار فضیلتمند یا حادثه بزرگی باشد.»
گویند از آن رو به این نام خوانده شده است كه هر سال شادی نوینی باز آرد. [1]
و برخی برآن هستند كه اصل واژه «عید» از «عادت» است. زیرا آنان (قوم) و فامیل و خانواده ها برگرد آمدن دورهم در آن روز عادت كرده‏اند. [2]
در لغتنامه تاج العروس درباره عید آورده است: عید در نزد عرب، زمانی است كه در آن شادیها و یا اندوه ها، باز می گردد و تكرار می شود. [3]
و در فرهنگ معین در این باره آمده است: عید، روز مباركی است كه در آن مردم جشن می گیرند و شادی می كنند و در این روز به همدیگر عیدی می دهند از قبیل هدیه، پول، خلعت. [4]

واژه عید در قرآن
واژه عید در قرآن فقط یك بار آمده است.
(اللهم انزل علینا مائده من السمإ تكون لنا عیدا لاولنا و آخرنا و آیه منك). [5]
خدایا! نازل كن برای ما مائده‏ای از آسمان كه برای اولین و آخرین از ما عید باشد و نشانه‏ای از تو.
در تفسیر این آیه آمده است: عید در لغت از ماده عود به معنی بازگشت است. به روزهایی كه مشكلات از قوم و جمعیتی برطرف می شود و بازگشت به پیروزیها و راحتی های نخستین می كنند، عید گفته می شود. و در اعیاد اسلامی به مناسبت این كه در پرتو اطاعت یك ماه مبارك رمضان و یا انجام فریضه بزرگ حج، صفا و پاكی فطری نخستین به روح و جان باز می گردد و آلودگی ها كه برخلاف فطرت است از میان می رود «عید» گفته شده است و از آنجا كه روز نزول مائده، روز بازگشت به پیروزی و پاكی و ایمان به خدا بوده است؛ حضرت مسیح(ع) آن را «عید» نامیده است. [6]

عید از منظر حضرت علی(ع)
عید از نظر علی(ع) این است كه: هر روزی كه در آن روز، معصیت خدا نشود و گناهی انجام نگیرد، آن روز را عید خوانده است.
«كل یوم لا یعصی الله تعالی فیه فهو یوم عید»
و این فرمایش امیرمومنان(ع) اشاره به این موضوع دارد كه روز ترك گناه، روز پیروزی و پاكی و بازگشت به فطرت نخستین است. [7]
از سوید بن عفله نقل شده است كه گفت: در روز عید بر امیرالمومنین(ع) وارد شدم و دیدم كه نزد حضرت نان گندم و خطیفه (نان شیرمال) و ملبنه (حلوا شكری) است. پس به آن حضرت عرض كردم:
روز عید و خطیفه؟!
حضرت فرمود: «انما هذا لمن عید من غفرله»؛ این عید كسی است كه آمرزیده شده است. [8]
در خبر است: چیزی به رسم هدیه نوروزی خدمت امیرالمومنین(ع) تقدیم شد، حضرت پرسید: این چیست؟ عرض كردند: یا امیرالمومنین! امروز نوروز است. فرمود: هر روز را برای ما نوروز سازید. [9]

عید نوروز از منظر امام صادق(ع)
امام صادق(ع) به یكی از اصحابش به نام معلی بن خنیس در باره عید نوروز فرمود:
«ان یوم النیروز هوالیوم الذی اخذ فیه النبی(ص) لامیرالمومنین(ع) العهد بغدیرخم... و هوالیوم الذی ظفرفیه باهل النهروان... و هوالیوم الذی یظفرفیه قائمنا اهل البیت» . [10]
نوروز، روزی است كه پیامبراكرم (ص) در غدیرخم برای ولایت امیرالمومنین(ع) از مردم پیمان گرفت؛ روزی است كه آن حضرت برخوراج نهروان پیروز شد و روزی است كه قائم ما اهل بیت(علیهم السلام) ظهور خواهد كرد.

امام كاظم(ع) و جلوس عید نوروز
از آنجایی كه عید نوروز ریشه در سنتهای ما ایرانی ها دارد و این موضوع به زمانهای بسیار دور برمی گردد، پس از اسلام، بنا به نوشته مورخین، با اندك تغییراتی كه در آن به عمل آمده است، تاكنون در بین ایرانیان جاودانه است، بنابراین در صدر اسلام ایرانی هایی كه در مركز خلافت به سر می بردند، طبق سنت ملی شان به این عید پای بند بودند و هدایای نوروزی را برای سلاطین خود می بردند. پس ازامویان، عباسیان مورد توجه بعضی از مردم بودند و ایرانی ها با مراجعه به دربار آنها، هدایایی را به آنها تقدیم می كردند.
در بحارالانوار روایت ذیل آمده است:
«ان المنصور تقدم الی موسی بن جعفر (ع) بالجلوس للتهنیه فی یوم النیروز و قبض ما یحمل الیه...». [11]
منصور دومین خلیفه عباسی به امام كاظم(ع) پیشنهاد كرد عید نوروز جلوس نماید تا مردم نوروز را به او تبریك گویند و هدایای آنها را دریافت نماید... و امام(ع) با اكراه پذیرفت.
بنابراین عید نوروز مانند بسیاری از سنتهای ملی كه با شئون اسلامی مخالفتی نداشته است، پس از اسلام درمیان ایرانیان باقی مانده است.

نوروز از نظر دانشوران اسلامی
سیدبن طاووس (یكی از دانشمندان بزرگ شیعه است.) كه در باره نوروز می نویسد:
هنگامی كه آغاز آفرینش جهان هستی در مثل چنین روزی است، شایسته است این روز به عنوان روز عید و شادی تلقی گردد.
ابن فهد حلی در این زمینه می نویسد:
«یوم النیروز، یوم جلیل القدر»، نوروز، روزی گرانمایه و با منزلت است.
حضرت امام(ره) به مناسبت عید نوروز هرسال پیامی داشت و در دیوان شعرش، ابیاتی ویژه درباره عید نوروز سروده است كه در پی خواهد آمد.
و مقام معظم رهبری در پیام نوروزی سال 1369 شمسی فرمودند:
«تحویل سال جدید شمسی كه مصادف با نوعی تحول در عالم طبیعت می باشد، فرصتی است برای این كه انسان به تحول درونی و به اصلاح امور روحی، معنوی و مادی خود بپردازد، ایجاد تحول كار خداست... اما ما موظفیم كه برای این تحول در درون خود، در زندگی خود و در جهان اقدام كرده وهمت و تلاش به عمل آوریم.»

سنت های نوروزی
یكی از سنت های حسنه و با ارزش عید نوروز كه تا روز سیزده رایج است، دید و بازدیدها است كه میان فامیل، دوستان انجام می گیرد و در كتب روایی ما به عنوان «صله رحم»نام برده شده است.البته لازم است، در این باره به اولویت هایی توجه داشت:
1. دیدار از خانواده شهدا و جانبازان.
2. دیدار از بستگان نزدیك.
3. دیدار از دوستان.
4. عیدی دادن مخصوصا به نونهالان.
5. آشتی دادن برادران وخواهران دینی و رفع كدورت از بین آنها.


پی نوشتها:

[*]. ماهنامه فرهنگ كوثر.
[1]. لغتنامه دهخدا، ذیل واژه عید.
[2]. لسان العرب، ابن منظور، ج 3، ص 319.
[3]. همان، ج 8، ص‏43.
[4]. فرهنگ معین، واژه عید و عیدی
[5]. سوره مائده، آیه 114.
[6]. تفسیر نمونه، ج 5، ص 131.
[7]. تفسیر نمونه، ج 5، ص 131.
[8]. بحارالانوار، ج 40، ص 326.
[9]. وسائل الشیعه، ج 12، ص 214.
[10]. بحارالانوار، ج 56، ص 119.
[11]. همان، ج 98، ص 419.

جای گذاری شده از <http://www.balagh.net/persian/specific/nowrouz/04.ht

منبع